قەیرانی پلاستیکی زەنگێکی مەترسیدار بۆ وڵاتی ئێران

وەرگێران: شیلان محەممەدی

 مرۆڤ لەمرۆدا لە بەرامبەر مەترسیدارترین و بێ پێشوونەترین پیسبوونی پاشماوە پلاستیکیەکان بەرەورووە. له ماوەی پەنجا ساڵی رابردوودا٠« بەرهەمهێنان و بەکارهێنانی پلاستیک لە جیهاندا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە.  

بةپێی راپۆرتی لێکۆڵەرانی پیشەسازی جیهانی٠« بەکارهێنانی ئەم بەرهەمه شیمیاییه تا کۆتای ساڵی ۲۰۱µ گەیشتۆته ۲۹·.µ ملیۆن تۆن.

بەپێی راپۆرتی هەواڵدەری حکومەتی ئیسنا٠« ولا٠Žتی ئێران یەکێکه له ۱۰ وڵاتی یەکەمی جیهان له بەکارهێنانی پلاستیکدا. 

به پێی ئاماری بەردەست٠« رێژەی پلاستیکی بەرهەمهاتوو له وڵاتی ئێران بە زیاتر له ۱· هەزار تۆن مەزنده دەکرێ له سالێکدا٠« و ئەم ئامارەش بەرانبەره به µ۰ تۆن له رۆژێکدا. 

هەر هاوڵاتیەکی ئێرانی رۆژانه به شێوەیەکی مامناوەند ۳نایلۆنی پلاستیکی دەخاته نێو بازنەی ژینگەوه. 

پاشماوەکانی پلاستیک له سالێکدا دەبێته هۆی مردنی زیاتر له یەک ملیۆن باڵنده و هەروەها هۆی مردنی زیاتر له سەد هەزار ئاژەڵی شیردەر.

له کۆمەڵگا پێشکەوتووەکاندا و  له ئێستادا تەنیا µ له سەدی پلاستیکی بەرهەمهاتوو٠« دووباره دەخرێتەوه باری بەرهەمهێنانەوه و باقیەکەی له سروشتدا فرێ دەدرێ یان بەبێ هیچ رێ و شوێنێکی تایبەت دەخرێته ژێر خاکەوە. 

لەگەل بوونی دەیان هۆی هاندەرانه و پێبەندبوون٠« هێشتا خەرجی دوباره بەرهةمێنانەوەی پاشماوەی ماڵان لە راگواستنیان بۆ شوێنی فڕێدان و شاردنەوە لەلایەن شارەداریەکانەوە زیاتره. نرخی کەرةستەی دووبارە بەرهەمهێنراو بە هۆی دابەزینی نرخی نه‌‌‌وت و خواست بۆ بەکارهێنانەوەی مەوادی دوباره بەرهەمهێنراو کەمی کردووە.

ئەم دابەزینە، هێندێک لەو شیرکەتانەی ناچار بە داخستن و هەڵوەشاندنەوەی بەرنامەکانیان و تەکنەلوژی تازه کردووه.

ئه م مادده شیمیاییه-سه نعەتیە له باقی مەوادەکانی دیکه لە بەرانبەر شیبونەوەو پروتکانی سروشتی زۆر زیاتر بەرگه دەگرێ لەبەر ئەوەی پەیوەنده شیمیاییەکان که مولوکولە پلاستیکیەکان لەپاڵ یەکتر رادەگرێ، بەزوری له هێزی سروشت بە هێزترە.

ئەمەش مانای ئةوەیه که میکروارگانیسمی خاکی که دەتوانن به ئاسانی هێرش بکەنه سەر مه‌‌‌وادەکانی وەک دارو باقی پاشماوەکانی دیکه٠«ناتوانن پلاستیکەکان له ناوبەرن. پروتکانی پلاستیک له دوای دەورەیەکی درێژماوەی ( ۱۰۰ بۆ µ۰۰ ساڵ) دەست پێدەکات.

 ئەو تایبەتمەندیانەی که بونەته هۆی ئه‌‌‌وەی پلاستیک له بازارەکانی جیهاندا تا ئەو ئاسته گرنگ بێت٠« دەوامهێنان و بەرگری له به رانبەر شیبوونەوەو پروتکانە.