ئەدەبیاتی دژە ژن لە کۆمەڵگای کوردیدا.

فرمێسک ڕەزایی
ڕەنگە بە هۆی هەوڵ و چالاکی پارێزەرانی مافی ژنان و تێکۆشەرانی هەردوو ڕەگەز و تەنانەت گیان فیداکردنی ژنان لە پێناو گەیشتن بە یەکسانی خوازی و بەرابەری لە ڕابردوو تا ئێستا ،ئاستی هۆشیاری کۆمەڵگای جیهانی و هەروەها جەماوەری کوردستان تاڕادەیێک ،بەرز بوەتەوە ، بەڵام ڕێگاێیکی دورو درێژمان لەبەرە بۆ دەستەبەرکردنی مافە ڕەواکانی ژنان بە بەردەوامی.
دیاری کردنی ڕۆژانێک وەک ڕۆژی هەشتی مارس زیاتر بە مەبەستی وەبیرهێنانی بارودۆخی ئەستەمی ژیانی ژنانە لە جیهاندا و ئەو ستەم و سەرکوتە کە لە ئاستی ژنان هەیە، لە سەدەی بیستویەک دا هێشتا دەسدرێژی و بە کویلە زانین و ئازارو توند تیژی کردن، کڕین و فرۆشتن وکوشتنی ژنان بە بیانویی ناموس و هەزاران یاسای دژە ژن و.... هتد دەرخەری ئەوەیە کە کۆمەڵگای جیهانی کۆمەڵگاێیکی پیاوسالارە و هەمووان نمونەێیکن لەو ئازارانە کە ژنان وەک چینێکی چەوساوەی کۆمەڵگا ڕۆژانە بەرەو ڕویی دەبنەوە.
وێڕای هەموو ئەو کێشە و گرفتانە، لە کۆمەڵگای کوردستان کێشەێیکی دیکە هەیە کە لە چاو نەتەوەکانی تر بەرچاوترە، ئەویش ئەدەبیات و گوفتمانی نەشیاو و دژە ژنە لە کوردستان.
وێڕای گۆڕینی یاسا و هزر و بیروباوەڕی پیاو سالارانە لە کۆمەڵگا، ئەوەی کە دەبێ هاوکات لەگەڵ ئەو یاساو کلتورانە بگۆڕدرێ، ئەدەبیاتی نەشیاوی جێکەوتووە لە کۆمەڵگای ئێمە.
سەرچاوەی ئەدەبیاتی دژە ژن لە کۆمەڵگای ئێمەدا دەگەڕێتەوە بۆ دابونەریتی کۆنی ئێمە. ئەوەی کە زۆر ڕوون و بەرچاوە کەڵک وەرگرتنی هەندێک لە شاعیران و نوسەرانی کورد لە وشەو ڕستەی دژە ژن لە گۆرانیەکانی فۆلکلۆری کوردی و تەنانەت چیرۆکەکوردیەکانی خۆیان بەبێ لەبەر چاوگرتنی کەسایەتی و کەرامەتی ژنانە.
کاریگەری میدیا و ڤیدیۆ و کتێب حاشاهەڵنەگرە و دەبێ چالاکانی بواری ژنان، شاعێران و نوسەران لە ڕۆڵی گرنگی خۆیان لەسەر کۆمەڵگادا ئاگادارکەنەوە، سەرەڕای ئەوەی کە گۆرانی و چیرۆکی کورت و ڕۆمانی دوورودرێژی زمانی کوردی زۆر دەوڵەمەند و بەنرخن ، بەڵام گۆرانی بێژانی گەورەو فولکلۆری کورد زۆرجار بە بێ ڕەچاوکردنی ئەدەبیاتی گونجاو و بەبێ ئەوەی خۆیان ئاگاداری ئەوەبن کە چ خەسارەتێکی گەورە بە نەوەکانی داهاتوی خۆیان ئەدەن، دەنگیان هەڵبڕیوە بۆ وتنی گۆرانی و بڵاوکردنی بەرهەمەکانی خۆیان. وێڕای ئەوەی کە ئیستا بە هاتنی پێگە کۆمەڵایەتیەکان و میدیاکان، ڕێگا زۆرە بۆ تێگەیشتن لە پرسی ژنان و چۆنیەتی دەربڕینی و گوفتمانی گونجاو، بەڵام بەداخەوە ئەم ڕەوتە تا ئێستایش هەربەردەوامە.
لە گۆرانیەکانی فولکلۆری بەناوبانگی کوردستان لە ژن وەکو ئامرازێک ناو دەبەن و تا ئێستاش لە ژنان وەک ئامرازێک بۆ زیادکردنی بینەری ڤیدیۆکانی خۆیان کەڵکیان وەرگرتوە. هەندێک لە کتێب و شیعرەکان بە بێ چاوەدێری کەسانی شارەزا مافی ژنان چاپ کراون ،
ڕستە بە ڕستە و دێڕ بەدێڕ بێ ڕێزیە بە جێگە و پێگەی ژنان .لەوانەیە لە یەکەم جاری گوێ گرتن، وەک گۆرانێیک چاوی لێ بکرێ بەڵام بەداخەوە لە درێژماوە وەک کلتورێکی نەشیاو ناوکۆمەڵگادا جیێ دەگرێ ،هەروەک دیارە ئێستاش ئەوە زۆرئاسایی بوەتەوەو بوەتە هۆی پەرە پێدانی ئەم شێوە ئەدەبیاتە کە زۆربەی خەڵکی کورد تەنانەت خودی ژنان لە قسە کردنی ئاسایی ڕۆژانە ، توشی هەڵە دەبن .
خاڵێکی دیکە کە دەبێ ئاماژەی پێی بکرێ
مەتەڵ و نوکتەی خۆشە کە لە ئەدەبیاتی ئێمە زۆر بەکار دێت ، ڕەنگە زۆرمان بیستوە و تەنانەت بەکاریشمان هێناوە هەروەها هەندێک لەم مەتەڵانە بەتەواوەتی کەسایەتی ژنانیان لەناوبردوە.
بۆ کۆتایی هێنان یان لانیکەم ،کەم کردنی ئەم شێوازە ئەدەبیاتە لە کۆمەڵگا دا، دەبێ میدیاکان وکەسانی شارەزا و نوسەر لەهەر دەرفەتێک بۆ پەروەردەکردن و ئاگادارکردنەوەی خەڵک کەڵک وەربگرن و هەروەها سەیرکردن و گوێی گرتنی ئەم شێوە گۆرانیانە کە بێ ڕێزیە بە ژنان بایکۆت بکرێ، تا گۆرانی بێژانی هەردوو ڕەگەز بۆ بڵاو کردنەوەی بەرهەمەکانی خۆیان زیاتر سەرەنج بدەن و بنەڕەت و واتای شیعر و ناوەڕۆکی کتێبەکان بە پێوەری مرۆڤانە بنوسرێ و بە زانیاریەوە بەرهەمەکانی خۆیان هەڵبژێرن و بڵاوی کەنەوە.
هەروەها خەباتی ژنان و پیاوانی پارێزەری مافی ژنان وردبینانەتر لە ڕابردوو بێ و هەوڵ بەن بۆ نەمان و لە ڕیشە کەندنی ئەم شێوە ئەدەبیات و گوفتمانە وجێگرەوەی دروست بدۆزنەوە بۆ ئەو وشە و ڕستانە کە واتاێیکی دژە ژنیان هەیە. خەباتی بزوتنەوەی ژنان جدیتربێ و بۆ بەرەو پێش بردنی و وەدیهاتنی کۆمەڵگاێیکی ڕوناکبیر ،هەنگاوی پتەوتر و لە چوارچێوەی کردەو دور لە درووشم بێت.