سازمانی خه‌بات ی
کوردستانی
ئێران
دوابەدوای بەرز بوونەوەی شەپۆلی ناڕەزایەتیەکان لە ئێران و کوردستان و سەرکوتی ئەم ناڕەزایەتیانە لە لایەن بەرپرسانی رژێمی ئێرانەوە، ناوەندی نووچە و شرۆڤەی رۆژ هەوڵ
دوابەدوای بەرز بوونەوەی شەپۆلی ناڕەزایەتیەکان لە ئێران و کوردستان و سەرکوتی ئەم ناڕەزایەتیانە لە لایەن بەرپرسانی رژێمی ئێرانەوە، ناوەندی نووچە و شرۆڤەی رۆژ هەوڵی داوە لە رێگەی ئاڕاستە کردنی پرسیار لە سەرجەم حزبە چالاکەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، شرۆڤە و روانگەی ئەم حیزبانە بە نیسبەت ئەم رووداوانە و هاوکات بەرنامەیان بۆ داهاتووی رۆژهەڵاتی کوردستانەوە زیاتر شی بکاتەوە. لە دووهەمین وتووێژ لە زنجیرە وتووێژەکانی ئایەندەی رۆژهەڵاتی کوردستان پرسیارەکان ئاڕاستەی "کامیل نورانی فەرد" ئەندامی دەفتەری سیاسی سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران کراوەØ› ئەم دیدارە پێش تیرۆری "قاسم سولێمانی و ابومهدی موهەندس" و دەرئەنجامەکانی بووە. ئەوەی خوارەوە دەقی وتووێژەکەیە:
لە کۆتای مانگی خەزەڵوەردا گرانبوونی لەناکاوی نرخی بەنزین بە بڕیاری کاربەدەستانی ئێران، ناڕەزایەتی برینی هەموو گەلانی ئێرانی لێکەوتەوە. کۆماری ئیسلامی ئێران بەشێوەی توند و بێ بەزەیانە بەرهەڵستی خەڵکی نارازی بوویەوە. لە ئاکامی توندوتیژی دام و دەزگا ئەمنی و سەربازییەکاندا دەیان خۆوڵاتی ڕۆژهەڵاتی کوردستان گیانیان لەدەستدا. سەدان کەس بریندار بوون و سەدان کەسیش گیراون یا بۆ لێپێچینەوە پەلکێشی ناوەندە ئەمنییەکان کراون. ئێستا دۆخێکی نا یاسایی و ئەمنی تر لە جاران لە ڕۆژهەڵات حاکمە.بۆچی کاردانەوەی ئۆپۆزیسیۆنی کوردی و تەنانەت ئێرانیش سنووردار بوو به شێوەگەلی زارەکی و نووسراو و چالاکی لە باشووری کوردستان و تاراوگە. هەندێ کەس لەم ڕەهەندەوە ناڕەزایەتیان هەبوو. با لەم ڕوانگەیەوە چاو لێبکەن. ئەگەر پێشمەرگە پارێزەری تاکی ڕۆژهەڵاتی کوردستانه، ئەی بۆچی ئیمکان یا ویستی ئەمەی نییە؟ ڕوانگەی ئێوە بە نیسبەت ئەم پرسە چییە؟
کامیل نورانی فەرد: وەلامی ئەو پرسیارە خوێندەوەێکی گشتی لە کۆی روداوەکان و دۆخی ئێران و مێژووی دسەڵاتداریەتی ئاخوندان و سیاسەتی نیونەتەوەیی لەهەمبەر ئەو دەسەڵاتەی پێویستە. گرینگە سەرەتا بزانین کێشە و ئاریشەکانی سیستەم لە چ قۆناغێکدایە و دوورەدیمەنی کێشەکانیش بەرەو کوێ دەچێ. بێگومان ئەو دۆخەی کە نارەزایەتیەکانی ئەم دواییەی لێکەوتەوە لە ئاکامی ئەو سیاسەتە هەڵانەن کە دەسەلات لە ئێران گرتوونیە بەر و سەر لەنوێ سەرهەلدانەوەی گەمارۆکان و زیاتر کردنی فشارەکان لە لایەن کۆشکی سپی، سیستەمی لەگەڵ قۆناغێکی نوێ رووبەروو کردووە کە پێی دەوترێ دۆخی (دارمانی ئابووری) و ئەو رەوتی ناجێگیر بوونی نرخەکان و گران بوونی پێداویستیەکان لەو قۆناغە نوێیە دا تەنیا بە بەنزین کۆتایی نابە، بەڵکو زۆربەی نزیک بە تەواوی کەل و پەل و پیداویستیە سەرەتاییەکانی رۆژانەی خەڵک دەگریتەوەو دەبێ چاوەرێی دۆخێکی خەماوی تر بین، دیارە ئەو راستیەش لەلای دەسەڵات وون نییە و تەنانەت هێندێک ئامادەکارییان بۆ رووبەرووبوونەوەی تەقینەوەی رقی خەڵک لە وەها حالەتێکیش دا کردبۆوە و گرتنە بەری رێوشوینەکانی پچراندنی ئینتەرنێت و کوشتاری خەڵک بەرنامەی پێش وەختی بۆ دارێژرابوو. خەڵک لە ئێران لە دەسەڵات بێزار بوونە و بێگومان ئەو دۆخە بەردەوامی دەبێ و لەو قۆناغە نوێیە خەڵک پەرە بە شکل و پانتایی نارەزایەتیەکانیان دەدەن.
شیکردنەوە و خوێندنەوەی ئێمە بۆ نارەزایەتیەکان، بەمجۆرە نییە کە پیمانوابێ ئەوە بیزاریەکی کاتی و کتوپرە، بەڵکو پیمانوایە کە لەم قۆناغە نوێیە کە گەرانەوەی بۆ نییە، ئێمە شاهیدی جم و جوڵی زیاتری ئیعترازی و بەرفراوانبوونەوەی خۆپیشاندانەکان دەبین و داهاتووش بۆ دەسەڵات لێل دەبینین و لە بەرانبەردا بۆ جەماوەرو بۆ بۆ خەباتی رزگاریخوازانە بە روون دەبین و هەر بەو خوێندنەوەش پێمانوایە بەشداری راستەوخۆی هێزی پێشمەرگە و هێزی چەکدار (لە ئێستا) دا گونجاو نابێ و تەنانەت بەجۆرێک بە وەرێخستنی شانتاژ و پروپاگەندەی درۆ، هەوڵی پاساوهێنانەوە بۆ سەرکووت و جینایەتی زیاتر لە ژێر ناوی روبەرووبوونەوەی هێزی چەکدارو پێشمەرگە نەک هاوەلاتی مەدەنی دەدەن. سەرەرای ئەو راستیەش نابێ فەرامۆشی بکەین ئەوانەی رژاونەتە سەر شەقام بەشێکیان لە لایەنگرو ئەندامی رێکخراوەسیاسیەکانی کوردن و سەمپاتیان بۆ رەوتە سیاسیەکان هەیە و لەچوارچیوەی تەشکیلات و رێکخستنی ناوخوی حیزب و سازمانەکان خۆیان پێناسە دەکەن.
ئایا پێتان وانییە ڕووداوەکانی خەزەڵوەر دەرخەری ئەوەبوو کە ئۆپۆزیسیۆنی کۆماری ئیسلامی بەگشتیی لە دۆخێکی لاوازدایە و ئامادەی ئەوەی تێدانییە لەکاتی پێویست موداخلەی بارودۆخی ناوخۆ بکات؟
کامیل نورانی فەرد: من لەگەڵ ئەو بۆچوونە نیم کە لەکۆی روداوەکان پلەی (لاواز) بدرێ بە ئۆپۆزسیون و بە لاواز لەقەلەم بدرێ. پێش هەموو شتێک بوونی نارەزایەتیەکان نیشانەی بەهێزی ئۆپۆزسیونە، ئەگەر گۆڕەپاتی سیاسی دابەش بکەین بە سەر دوو بەرەی دەسەلات و بەرەی ئۆپۆزسیون ، بێ شک بوونی نارەزایەتی لە سیستەم وەک خالێکی ئەرینی بۆ ئۆپۆزسیون دێتە ئەژمار بەواتای ئەوە دێ ئەو گوتارەی ئۆپۆزسیون داکۆکی و نوێنەرایەتی دەکات، لەناو خەڵک پەرەی سەندووە و وەڵامی پێدراوەتەوە. کەواتە ئەوە بۆ خوی نوقتەیێکی بەقوەتە بۆ ئۆپۆزسیونی رژیمی ئاخوندی کە ئەمرۆکە خەڵک بەتەواوی لە کوی سیستەم بێزارن و دەسەڵات هیچ جۆرە مەشروعیەتێکی سیاسی نەماوە. بەڵام ئەو راستیەش ناکرێ چاومان دابخات لەراست کەم وکوری و خالە نەرێنیەکان، بێگومان هەم لەکۆی گشتی و هەمیش بەتاک جەریانە سیاسیەکان خاوەنی هەڵە و کەم و کورین و نەبوونی هاوکاریی و بەرەیێکی ئۆپۆزسیون دیارترینی ئەو خاڵە مەنفیەیە کە دەتوانین ئاماژەی پێ بکەین.
ئێوە لە ئێستادا پەیوەندیەکی باشتان لەگەڵ رێکخراوی مۆجاهدینی خەڵک هەیە و بەشێکیشن لە شەورای میللی مۆقاومەت، ئایا روانگەی ئێوەش سەبارەت بەو ئاڵۆزیانەی دوایی وەک مۆجاهێدینی خەڵکە یان خوێندنەوەی ئێوە جیاوازە؟
کامیل نورانی فەرد: ئێمە هاوپەیمانی سازمانی موجاهیدینی خەڵق و شۆرای میللی موقاومەتین ولە سەر چەندین خاڵ دۆستایەتی و هاوپەیمانیمان ئیمزا کردوە. دیارە سازمانی خەباتی کوردستان خاوەنی بەرنامە و ستراتژییەکی سیاسی و رێکخراوەییی تایبەت بە خۆیەتی و لەسەر ئەساسی ئەو سیاسەت و بەرنامەیە ، هەڵویست و سیاسەتەکانی رۆژانەی خۆی دادەرێژێ و تەبایی هەلویست و بەرنامەکانمان لەگەڵ ئوسوڵ و بنەرەت و ستراتژییە بنچینەییەکانمان، هێلی سوورن بۆ تەشکیلات و هەرگیز لە پێناو بەرژوەندیی حیزبی پێ لەسەر ئەو بنەمایانەی تەشکیلاتەکەمانی لەسەر بونیاد نراوە، نانێین. ئێمە کۆی دەسەڵات بە یەک چاو دەبینین و باوەرمان بەو راستیە هەیە کە هیچ جۆرە گۆرانکارییەک بە لایەنی ئەرینی لە دەسەڵاتی ئاخوندان روونادا و تاکە چارەسەر رووخان و نەمانی ئەو دەسەلاتەیە و کار بو ئەو بەرنامە و خەتە سیاسیە دەکەین و دۆست و هاوپەمانەکانیشمان لەدەوری ئەو دیسکۆرسە دەبینینەوە . بە نیسبەت روانگەمان بەدیاری کراوی نازانم مەبەستتان چیە بەڵام ئیمە پێمانوایە خەڵک تەنیا هاواریان بۆ نرخی بەنزین نەبوو بەڵکو تەواویەتی ئەو نیزامەیان ناوێ و حاستی جینایەتی دەسەلات گەیشتووتە قۆناغێک کە ئیتر مەوداێک بۆ فێڵ و شانۆی گالتەجارانەی وەک بەرەی نەرم و ئیسلاح و ریفۆرم نەماوە و خەڵک بە یەک دەنگ هاواری رووخانی دەسەڵات دەکەن.
زۆۆرجار سەرانی رێکخراوی مۆجاهدینی خەڵک باسیان لە مافی نەتەوەکانیتری ئێران و پرۆژەکانیان بۆ چەسپاندنی ئەو مافانە کردووە، بە بڕوای ئێوە ئایا ئەم قسانە درووشمن یان بە کردەوە بەرنامەیکیان هەیە و دان بە مافی نەتەوەکاندا دەنێن؟
کامیل نورانی فەرد: روانگە و بەرنامەی سازمانی موجاهیدینی خەڵک بە نیسبەت مافی گەلانی ئێران یەکێک لەو نوقتە بەهیزانەیەتی کە جیاکارییەک لەنیوان خۆی و هەموو ئۆپۆزسیونی سەرانسەری دا دروست دەکات و بەرنامەی موجاهیدین بەنیسبەت ئەو بابەتە زۆر بویرانە بووە و ئەگەر ئۆپۆزسیونی بەناو دیموکرات و هەزار پاشناوی زریقەدار تەنانەت بە ئیستاشەوە بە ترس و پارێزەوە باسی کێشەیێک بەناوی ستەمی نەتەوەیی و مافی نەتەوایەتی دەکەن و زۆرجار وەک دەسەلاتی ئاخوندی بیردەکەنەوە، ئەوە سازمانی موجاهیدین و شۆرای میللی موقاوەمەتی ئێران زیاتر لە ۴۰ سالە بە پەسەندکراوێک مافی خودمختاریان بۆ خەڵکی کوردستان بە رەسمی ناسیوە و سەرەرای ئەوەش باسی مافی گەلانی ئێران بە ئاشکرا لە کۆبوونەوە و ئاکسیون و ناوەندە سیاسیەکانیان دەکەن و بەرنامەشیان بۆ جیبەجێ کردنی راگەیاندووە.
لە سەرووبەندی ئاڵۆزیەکان ئێوەش وەکوو حزبەکانیتر لەسەر گۆڕەپانی کوردستان بەکردەوە کاردانەوەیەکتان بە نیسبەتی ڕووداوەکانی ناوخۆی ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان نەبوو و لە هەندێ لێدوان و بەیانییەدا قەتیس مایەوە. ئایا ئەمە نیشانەی ئەوە نەبوو کە ئێوە ئامادەیی ئەوەتان تێدا نییە لە هەلوومەرجێکی ئاڵۆزدا مۆداخلەی دۆخەکە بکەن؟
کامیل نورانی فەرد: بەراستی من لەگەڵ ئەو دابەش کاری و جیاکردنەوەی خەلک٠Ž و حیزبەکان نیم. ئێمە دەبێ کۆی خەڵکی ئازادی ویست لەتاراوگە و ناوخۆ و حیزبەکان لە بازنەی جۆلانەوەی رزگاریخوازانە دا ببینین کە هەر بەشە ئەرک و کارێکی دیاری کراوی هەیە . سالیانێکی زۆرە ئەو خویندنەوە هەڵەیە بلاودەکرێتەوە کە حیزبەکان تاکە رزگاریدەرن و ئەوە ئەرکی ئەوانە، لەکاتیکدا کە رزگاریدەر خەڵکن و حیزبەکانیش دواجار وەک بەشیک لە خەڵک دەور دەگێرین ، دیارە سازمان و حیزبەکان هێزێکی گیانفدای تەیاریان هەیە کە لە کاتی پێویست کەڵکیان لێوەردەگیرێ و هەروەها لە ئاستی نیونەتەوەییش دەستی والایە بو دەور گێران. کەواتە بەو خویندنەوەیە بەراستی هەلەیێک رووی نەداوە و هەر سی بەشەکە گریدراوی یەکن و راستەوخو دەبێ هیز لەیەکتر وەربگرن و پرۆسەکە ببەنە پێشەوە و ئەوەی کە بیندراویشە هەر ئەوەیە و ئەوانەی لەسەر شەقامن پێشمەرگەن ، پێشمەرگە هەر ئەوە نییە چەکی پێ بێ و لەناو حیزبەکان بێ ئەوە ئەو خویندنەوە دروستەیە کە پێویستە کار بۆ پەرەپیدانی بکرێ و خەڵک بەرپرسیار بکرێ لەدۆخی کۆمەڵگا و لەچاوەروانی دا نەمێنتەوە و سەرجەم شۆڕش و راپەرینەکانیش لەسەر دەستی خەڵک کراون و هیزە چەکدارەکانیش توانیویانە دەوری خۆیان بگیرن، من دووبارە لەسەر ئەوە پیداگری دەکەمەوە لە ئیستا دا ناردنەوەی هیزی پێشمەرگە وەک یەکەێکی چەکدار کارێکی هەڵەیە و یارمەتیدەر نابێ و بەو پێیەش ئەگەر پێوەری نائامادە بوونەکە لە پرسیاری بەرێزتان ئەوە بێ کە من بە هەڵەی دەزانم و رەدی دەکەمەوە.
لە دوو ساڵی رابردوودا هەندێک لە پارتەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەگەڵ بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی کەوتنە وتووێژەوە و وەک دەگوترێت ئەم وتووێژانە هێشتاش بەردەوامن، هەڵوێستی ئێوە بەرانبەر بەم هەوڵە دیپلۆماسیانە چیە، گەلۆ ئاکامێکی دەبێت؟
کامیل نورانی فەرد: سازمانی خەبات تەشکیلاتیکی رووخانخوازە و بێگومان لەگەڵ ئاشکرابوونی ئەو هەوڵانەش هەڵویستی خۆمان بەنیسبەت زیانباربوونی پرۆسەکە نەشاردەوە. ئێمە بە ناسینی ناوەرۆکی دەسەلاتی ئاخوندی لەئێران هەر جۆرە دانووستان و ووتوێژێک بەزیانبار دەزانین و پێمانوایە تەنیا دەسەلات سوود لەو رەوتە دەبینێ و زیاتریش هەوڵی لەخشتە بردنی جولانەوەی رزگاریخوازیی و درووستکردنی شیواویەکی سیاسی لەرەوتی خەباتی لایەنەکان دەدا. هەموو روداوەکانی کۆمەڵگای ئێران و کوردستانیش ئەو راستیەمان پێشاندەدا کە رەوتی دانووستان رەوتێکی ناپەسەندو شکستخواردوو و ناتەبا لەگەڵ ویستی کۆمەڵگایە. ئەو دەسەلاتە ناتوانێ هیچ کرانەوەێک بەلایەنی باشی بەرەورووی خەڵکدا بکاتەوە و هەر جۆرە گۆرینێک بەواتای دەرهێنانی خشتێک لەدیواری لەرزۆک و بەلاداهاتوویەتی و هەر بۆیە پێمانوایە پروسەی دانووستانەکە نەک سوودێکی نابێ بەڵکو زیانی بو حیزبەکان و بەگشتیش بۆ جولانەوەکەو جەماوەری کوردستان بە گشتی دەبێ.
خەبات یەکێک لەو حزبانە بوو کە لە دامەزراندنی ناوەندی هاوکاری حزبەکانی رۆژهەڵات بەشدار بوو، ئایا ئەمەش پەیوەندی بەو وتووێژە نهێنیانەوە بوو کە لە ئارادا بوون یان هۆکاری تری لە پشتەوە بوو؟ هاوکات بۆ دوای ماوەیەک لە ئەندامیەتی ئەم ناوەندە کشانەوە؟
کامیل نورانی فەرد: ئێمە ماوەی یەکساڵ لەگەڵ ناوەندی هاوکاریی هەر لەدانانی بەردی بناغەی تا کاتی هەڵوەشاندنەوەی یەکلایەنەی خۆمان کارمان کرد . بێ ئینسافیە ئەگەر باسی ئەدای درووستی کارکردنی ناوەند لەسەرتاوە نەکرێ و ئێمە ئەو مێژووی یەکساڵە بەشانازییەکی گەورە دەبینین لەمێژووی هاوکاریی و هاوخەباتی حیزب ولایەنەکان لەگەڵ یەکتری. کارکردن بەروحی یەکترقبوولکردن و رێزی بەرانبەر و یەکتر خویندنەوە و رێز بۆ جوراوجوری سەلیقەیی وحیزبی و پاراستنی ئوسوڵ و بنەما پەسەندکراوەکانمان و کارکردن لەخەتێکی سیاسی هاوبەش بەروحێکی نەتەوەییانە لەوخاڵە بەهێزانە بوون کە ئێمە لەماوەی سەرەتای کارکردنمان بینیمان. بەلام بە داخەوە ئەو رەوتە بە لارێداچوو و پێشیێلکاریی لەبەند و مادە پەسەندکراوەکانمان و هەستی خۆفەرزکردن و نەخویندنەوەی یەکتر سەری هەڵدا و بوو بەهۆکاری لێکترازانمان. پرسی وتوویژ لەو باسانە بوو کە موناقەشەێکی زۆری لەکۆبوونەوەکانی کۆتایی لەسەرکرا. بابەتێکی هەستیار بوو و ناتەبایی و پارادوکسێکی لەبەرنامەی سیاسی ناوەند درووست کردبوو ، لەکاتێکدا کە درووشمی سەرەکی ناوەند رووخانی دەسەلات بوو باسی وتوویژ و دانووستان دەکرا،کە ئەوە لەباری ئوسولی سیاسیەوە هەڵەێکی زەقبوو و هەروەها پێچەوانەی بڕیارو رێکەوتنە سەرەتاییەکانی نێوانمان بوو. لە لاێکی دیکەوە قەرار بوو باسەکان بەرێکەوتنی گشتی بێ، بەلام دوایی باسی دەنگدان و کەمینە و زۆرینە ئەکرا. قەراربوو ناوەند پردێک بێ بو درووستکردنی بەرەییکی بەرفراونتری کوردستانی بە بەشداری هەموو حیزبەکان بەڵام بەپەسەند کردنی بنەما گشتیەکان بەعەمەلی دەرگا بەرووی حیزبەکان داخرا،چوونکە هیچ حیزبێکی خاوەن ئوسول ناچێتە، ناو توافق و هاوکارییەک کە هیچ جۆرە رەوڵێکی لەدارشتنی خەتی سیاسیەکەیدا نەبێ. ئەوانە و کۆمەڵێک هۆکاری تر ئێمەیان ناچارکرد بەپێچەوانەی مەیل و پێخۆشبوونی خۆمان لەناوەند ببێینە دەر.
لە کوردیدا دەڵێ دەستەڵات تاسەر نییەبۆ کەس. لە ئەگەری ڕوودانی ئاڵووگۆڕیکیتر یان لاوازبوونی دەستەڵات یا ڕوخانی کۆماری ئیسلامی لە داهاتوودا، پلان و ستراتیژتان چییە؟ یەکەم هەنگاوەکان چی دەبن؟
کامیل نورانی فەرد: لەراستی دا کە وترا پلان و بەرنامە ئەبێ پێش وەخت دابرێژرێ و لە کاتی روودانەکە ئەبێ کار بۆ جێبەجێ کردنی پلانەکان بکرێ. ئێمە باس لە بابەتێکی گشتگیر و بەرفراوانی بەرنامە و پلان بۆ قۆناغی دوای رزگاری و ئیدارەی داهاتووی کوردستان دەکەین کە ئەوەش بابەتێکی هەمەگیر و گشتیە و بەو پییەش پێویستی بە بەرنامە و ستراتیژی گشتگیر هەیە و پێویستە هەموو رەوتە سیاسی و فکرییەکان لەو پێناوەدا هاوفکری و بەرنامەیان هەبێ و بە هاوبەشی کاری بۆ بکرێ. ئەوەی کە زەرورە پێویستە کار بۆ پاراستنی دەسکەوتەکان و کەمکردنەوەی زیانەکانی دۆخی دوای شۆرش و گۆرانی قول و بنەرەتی بکرێ و پلان و ئامادەکاری بۆ گواستنەوەی دەسەلات و هێز بۆ خاوەنی راستەقینەی واتە خەڵک بکرێ و بەستێنی هەلبژاردنی ئازاد و دیموکراتیک لەبار بکرێ و تا ئەو کاتەش ئەرکی حکوومەتی گوازەرەوەیە ئاسایش و تەناهی و پاراستنی مولک و ماڵ و داهاتی گشتی کۆمەڵگا بگریتە ئەستۆ و رێگە لە ئالۆزی و روداوی نەخوازراو بگرێ . پێویستە هەر لە ئێستاوە رەوتە سیاسیەکان لەدەوری پلاتفۆرمێکی هاوبەشی دیموکراتیک بە تەوافق بگەن و کۆمەلێک خال و بەرنامە وەک هێلی سوور یەک لەوان قەدەغە بوونی بەکار هینانی چەک لەراست یەکدی و بۆ یەکلایی کردنەوەی کیشەکان و سەقامگیرکردنی بنکەکانی هێزی پێشمەرگە لە دەرەوەی شار و پێبەند بوون بە بنەماکانی دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ و دروست کردنی شاندێکی دانووستانکاری کوردستان لەگەڵ لایەنە سەرانسەریەکان و کۆمەلێک خاڵی تر پێویستە لەسەری بە ریکەوتن بگەین.
بەشێکی زۆری حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان هەر لە سەرەتای دامەزراندنی پەژاکەوە ئامادە نین وەکوو حزبێک لە گۆڕەپانی سیاسەتی رۆژهەڵاتی کوردستان تەعامۆلی لەگەڵدا بکەن، هەڵوێستی ئێوە بەرانبەر بەو حزبە چیە؟ هیچ پەیوەندیەکتان هەیە؟
کامیل نورانی فەرد: پەژاک هێزیکە بوون و پێگەی خۆی هەیە و داننان و دان نەنان پێاندا، هیچ لە ئەسلی بابەتەکە ناگۆری و دواجار ئەوە مافی خەڵکی کوردستانە لەسەر بوونی هەر جەریان و رەوتێک بریاری کۆتایی بدەن . ئێمە تیبینیمان لەسەر سیاسیەتەکانی پەژاک هەیە بەلام ئەوە نەکاری ئێمەیە تێکەڵ بە بابەتی مەشروعیەت پیدان و یان لیسەندنەوەی بین . ئیمە وەک هێزیکی کوردستانی ئیران تەعامولمان هەیە لەگەلیان و دیدار و هاودیتنیشمان بووە.
ژمارەی ئەم حیزبانەی کە هێزی پێشمەرگە/گەریلایان هەیە کەم نین. بۆچی تا ئێستا هەوڵ نەدراوە هێزێکی هاوبەش پێکبهێندرێ. ئایا ئەگەر بەمشێوەیە بچنەوە شار کێشە ناخوڵقێت؟
کامیل نورانی فەرد: هەر وەک لە پرسیاری خۆسازدان بۆ قۆناغی داهاتووش باسم لێوە کرد بێگومان یەکێک لە مەترسی و هەرەشەکان بوونی هێزی چەکدار لە لایەن لایەنە سیاسیەکانە و هەر ئەوەشە ئەو سازانە پێش وەختە و دیاری کردنی هێلە سوورانە زەروری دەکات. راستیەکەی من پێکهینانی هێزێکی هاوبەش پێکهاتوو لە پێشمەرگەی هەموو لایەنەکان بە زەحمەت دەبینم، بەلام پێ بەند بوونی لایەنەکان بە خالی قەدەغە بوونی شەری خۆکوژی بە حەیاتی و پێویستەکی حاشا هەلنەگر دەزانم و پێویستە کاری جیددی بۆ چەسپاندن و پێبەند بوونی لایەنەکان بەو خاڵە بکرێ.
مۆدێلی سیاسی و کۆمەڵایەتی دڵخوازی ئێوه بۆ ئیدارەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان چییە، هیچ ئامادەکاریەکتان کردووە بۆ ئەو مەبەستە یان هێشتاش لەسەر کاغەزە؟
کامیل نورانی فەرد: ئێمە لایەنێکی نەتەوەیی و نیشتمانین کە باوەری تەواومان بە پێکهینانی حکوومەتێکی دیموکراتیک و پارلەمانی کەمافی سەرجەم چین و توێژەکانی تێدا دابین بکرێ ، هەیە و کار و بەرنامە و هەلویستی تەشکیلاتیشمان بۆ وەدیهینانی ئەو ئامانجەیە. ئیمە لەگەڵ ئەوەی باوەرمان بە مافی دیاری کردنی چارەنووس هەیە و بە مافی بی ئەملا و ئەولای کۆمەلانی خەلکی کوردستانی دەزانین بەلام بە لەبەرچاو گرتنی ئەمری واقع و راستیەکان لە ئیستا دا پێکهینانی نیزامیکی دیموکراتیک لە چوارچێوەی هەرێمیکی خودمختاری کوردستان لە ئێران بە پەسەند و شیاو دەزانین کە تییدا هەموو مافە سیاسی و فەرهەنگی و ئابووری و کۆمەلایەتیەکانی خەڵکی کوردستان دەستەبەر بووبێ. ئیمە بە پێی توانای خۆمان بانگەشە بۆ ئەو بەرنامانە دەکەین و لەوچوارچێوەش یەکێک لە خالە رێکەوتنەکانمان لەگەڵ سازمانی موجاهیدینی خەڵق ئیعتراف بە مافی خودمختاری بۆ کوردستانە کە خوی لە ۱۲ خاڵ دا دەبینیتەوە و بە شیوەی نووسراو لە ئەساسنامەی شۆرای میللی موقاومەت ئاماژەی پێکراوە.
ڕۆژئاڤا یا باشوور؟ ڕۆژهەڵات دەبێتە کامەیان؟
کامیل نورانی فەرد: کوردستانی ئێران بە لەبەرچاو گرتنی هەر دوو ئەزموون بێگومان مودیلێکی نوێ تر و تایبەت بە خوی دەبێ کە خاڵە بەهێز و لاوازییەکانی هەر دووبەش دەکاتە ئەزموون و لە ئیدارە و بەرێوەبەری داهاتوو کەڵکی لێوەردەگرێ.
ئەزموونی باشوور و ڕۆژئاوا چ دەرسێکیان بۆ داهاتووی ڕۆژهەڵاتی کوردستان پێیە؟
کامیل نورانی فەرد: لەوانەیە لایەنەکانی هەلسەنگاندنی هەر دوو ئەزموون یەکجار زۆر بن و ئەوەی گرینگە دەکرێ ئەو خالانەی لەهەردوو لا وەک یەکن و بەیەک مەسیر دا تیپەریون بە نمونە بینینەوە. بێگومان نەبوونی یەکریزی و تەبایی و کیشەی ناوخۆیی دەردێکی کوشندە دەبێ کە جاری وایە کۆشکی هیوا و ئاوات و خەونەکانی میللەتێک خاپوور دەکات و ئەزموونی یەکجار ناخۆش تۆمار دەکات. هیوا هەڵچنین بە لایەنە دەرەکیەکان هەلەێکی گەورەیە کە بێ هیوا بوونی تیدا شین دەبێ و پێویستە ئەوراستیە بزانین تاکە هێزی جیگەی متمانە بۆ پشت پێ بەستن تەنیا گەل و خەڵکە و پێویستە فاکتەرەکانی تر بە پێی واقیع هەڵس و کەوتیان لەگەڵ بکرێ و کار بۆ دروست کردنی بەرژوەندی هاوبەش بکرێ نەک ئەوەی بە بێ زەمینە هیوا هەلچنینی خۆش خەیالانە بکرێتە جووڵێنەری کاری سیاسیمان. پێویستمان بە گرتنە پێشی سیاسەتێکی رئالیسم و واقگەرایانە هەیە و دەبێ لەسەر بنەما و پێوەری دروست و ئوسولی تەعامول لەگەڵ باقی پێکهاتەکانی ئێران و لایەنە سەرانسەریەکان بکەین. کار کردن لەسەر ئینتما وبەها نەتەوەییەکان و پێش خستنی ژیرخانەکانی ئابووری و کۆمەلایەتی و فەرهەنگی و سیاسیی دەبێ کار و بەرنامەی یەکەم رۆژەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بێ و بە بەرەدوامی خاوەنی بەرنامە و پرۆژەی نوێ بۆ پێش خستنی زیاتری کوردستان لە هەموو بوارەکان دابێ.
ئایا پاڕتەکانی باشووری کوردستان بەربەستن لەبەردەم چالاکی سیاسی و چەکداری ئێوە؟ بە فەرمی هیچیان لەم بووارەوە پێ ڕاگەیاندوون؟ بە تایبەت دووایی ڕووداوەکانی ئەم دوواییە؟
کامیل نورانی فەرد: نەخیر لە هیچ قۆناغیکدا حکوومەتی هەریم یان لایەنیکی دیاری کراو، بە رەسمی و نارەسمی هیچ شتیک لەو بارەیان پێ رانەگەیاندوین و ئەوەی بووشە لەسەر خواست و لیکدانەوە و هەلسەنگاندنی خومان بووە. ئیمە پێمانوایە بەرپرسیارەتیمان لەراست بەرژوەندییەکانی هەریمی کوردستان هەیە و ناکرێ هەرێمی کوردستانی عێراق وەک پشتی جیبهەیک بۆ بردنە پێشەوەی خەبات کوردستانی ئێران بە کار بێنین و ببینە هوی کەوتنە مەترسی بەرژوەندییەکانی هەرێمی کوردستان.
لە ڕوانگەی ئێوه جوگرافیای ڕۆژهەڵاتی کوردستان چ ناوچە گەلێک لە خۆ دەگرێت و مەیدانی خەباتی ئێوە چ ناوچە گەلێکن؟
کامیل نورانی فەرد: جگە لەو کوردانەی دوورخراونەتەوە بۆ بەشەکانی رۆژهەلاتی باکووری ئێران و هێندیک لە شارەکانی تری ئیران بە پێی دابەشکارییەکانی ئێستا هەر چوار پارێزگای ورمێ و کوردستان و کرماشان و ئیلام جوگرافیای کوردستانی ئێرانن و خەباتی ئێمەش بۆ هەموو کوردانی نیشتەجێی ئەو جوگرافیایەیە بە بێ هیچ جیاوازییەک و لەو پیناوەشدا بەکردەوە هەنگاودەنیین و کاری بۆ دەکەین.
ئەگەر ئەوەی لە ساڵی ۲۰۰۳ لە عێراقدا ڕوویدا لە ئێران دووبارە بێتەوە، هێزێکی هاوپەیمانیی سەربازی لە دژی کۆماری ئیسلامی ئێران پێکبێت و بیهەوێت حکومەت لەڕێگای سەربازییەوە بگۆڕێت. ئەوە چ کاردانەوەیەکتان دەبێت. وەکوو هێزە باشوور، یارمەتی هاوپەیمانییەتی دژی ئێران دەکەن؟
کامیل نورانی فەرد: ئێمە باوەری تەواومان بەوە هەیە کە پێویستە پشت بە هێزی گەلی خومان ببەستین و هەرگیز نابێ چاوەریی سیاسەتی دەرەکی کە بناغەکەی لەسەر ئەساسی بەرژوەندییە ببین و خەباتەکەمان بخەینە ناو فازێکی کوشەندەی چاوەروانیەکی بێ کۆتا و بێ سوود. بەڵام لەگەڵ ئەو راستیەش ئێمە نابێ هیچ جۆرە هاوکاریی و دەستێکی یارمەتی رەد کەینەوە لە وەها حالەتێکدا کە ئەمریکا بریارێکی لەم چەشنە بدا بێگومان چاوەرویێ بریاری ئۆپۆزسیون ناکات و سیاسەتی خۆیان دەبەنە پێش. بە باوەری ئێمە باشترین سیاسەت تێکەڵ بوون بەو هەڵمەتە و گرتنی دەستی هاوکاریی وەڵاتانی رۆئاواییە کە ئەوەش بە چەندین هۆکاری وەک پیشگرتن لە زیانی زیاتر و هەول دان بۆ پاراستنن و قۆستنەوەی دەرفەتی رەخساو سیاسەتێکی ژیرانە و دروستە.
بۆچوونتان سەبارەت بە گوشار و گەمارۆکانی ئامریکا بۆ سەر حکومەتی ئێران چییە؟ بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی ئابلۆقە ئابوورییەکان کاریگەری نەرێنی لەسەر ژیانی خەڵک هەبووه؟ ئەگەر ئەم گوشارانە بەردەوام بن چاوەڕێی چ ئەنجامێک دەکەن؟
کامیل نورانی فەرد: ئەو گەمارۆ ئابووریانەی ئەمریکا کە دووبارە بە هاتنە سەرکاری ترامپ خرایە سەر رژیمی ئێران لە مێژووی چل ساڵ دەسەلات کەم وینە بووە و ئابووری رژیمی ئێرانی بە تەواوی فەلەج کردووە و بێگومان لە وەها حالەتێکدا خەڵک و هاوەلاتیانیش زیان دەبینن و فشاریان لەسەر دەبێ. هۆکار و تاوانباری سەرەکی لە وەدی هاتنی دۆخێکی لەمجۆرە تەنیا دەسەلاتدارانی رژیمی ئێرانە کە بە سیاسەتە شەرئەنگێز و زیدەخوازییە ئەتۆمیەکانیان و هەروەها سیاسەتی پشتیوانی لە ترۆر و داڵدەدانی ترۆریسم ،ئاژاوە نانەوە لە زۆربەی ووڵاتانی جیهان، ئیرانیان تەریک خستۆتەوە. رژیمی ئیران بە سیاسەت و کارکردی مەترسیەکی گەورەیە بۆ سەر تەناهی وەڵاتانی جیهان و بێگومان کۆمەلگای جیهانیش لەراست ئەو مەترسیە بیدەنگ نابن و بۆ هەوسار کردنی ئەو دەسەلاتە هەموو بژاردەێکیان لەبەردەمە و سڵ لە هیچ کردەوەێک ناکەنەوە. ئێمە ناتوانین بە وەلاتانی جیهان بلیێن لەحاست ئەو مەترسیانە بێ هەڵویست بن بۆ ئەوەی فشار لەسەر خەڵک دروست نەبێ، تاکە چارەسەر بۆ ئەو کێشەیە خەباتێکی سەرانسەری بۆ رووخاندنی کۆشکی ستەمی ئاخوندانە کە نەتەنیا بوونەتە ملۆزمێک بەسەر خەڵکەوە بەڵکو ئەمرۆ تەواوی جیهان هەست بە مەترسی ئەو سیستەمە فاشیزمە دەکەن و پەیامێکی ئەو گەمارۆیانەش دروست کردنی کەشی نارەزایەتی و بێزاریی لە سیستەم و دەسەڵاتە.
بەرنامەتان بۆ سیاسەت کردن لە سەر ئاستی ئێران چیە، گەر بمانەوێت لە چوارچێوەی ئێراندا بمێننەوە خۆ هەر دەبێ سیاسەتێکی گشتیشتان هەبێت، یان ئەو مەیدانه بە مۆڵکی هێزەکانیتر دەزانن؟
کامیل نورانی فەرد: دیارە ئیمە حیزبێکی سەرانسەری نین و بەو پێیەش خەبات لە باقی بەشەکانی تری ئێران بە ئەرکی خۆمان نازانین ، بەلام بێگومان ئیمە رێکخراوێکی کوردستانین کە خەبات بۆ خەڵکی کورد لەچوارچێوەی وەلاتی ئێران دەکەین و بەو پێیەش چارەنووسی کوردستان گرێدراوی چارەنووسی کۆی ئیرانە و راستەوخۆ کاریگەری لەسەر مان دەبێ. کە مادام یەکێک لە ئامانج و ستراتیژییەکانیشمان هەوڵ دان بۆ رووخانی دەسەڵاتی ئاخوندان بێ پێویستمان بە کۆدەنگی و هاوپەیمانی و یارمەتیدەر دەبێ لە سەرجەم بەشەکانی تری ئێران و لەو چوارچیوەیەش تەعامول لەگەڵ حیزبە سەرانسەرییە ئێرانیەکان و نوێنەرانی باقی نەتەوەکانی ئێران بە ئەرکێکی زەرور و پێویست دەزانین. ئیمە پشتیوانی خەباتی سەرجەم ئازادیخوازانی ئێرانین بە بێ دەست تیوەردانی راستەوخو لە شیوە و چۆنایەتی خەباتی باقی بەشەکانی تری ئێران و پێمان وایە بە یەکەوە دەتوانین وەلاتێکی ئازاد و دیموکراتیک کە هەموو تاکەکان تێی دا هەست بە ئازادی و تەناهی و پارێزراوی مافەکانیان بکەن هەوڵ بدەین و لەو پێناوەشدا دەستی هاوکاریی بۆ هەر لایەنێک کە هەستێکی لەو جۆرەی بەرانبەر بە کورد هەبێ درێژ دەکەین و خۆمان بە هاوخەبات و هاوچارەنووسی دەزانین.
کاردانەوەتان بە نیسبەتی هەڵبژاردنی پەرلەمان ئێران و ئەنجومەنی شار و گوندەکان لە ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان چییە؟ بایکۆت یا بەشداری مەشروت؟کامیل نورانی فەرد: زیاتر لە چل ساڵە دەسەڵاتداری رژیمی ئاخوندی لە وەڵاتی ئێران مەوداێکی باشە بۆ گەیشتن بە وەڵامی پرسیاری بایکۆت بان بەشداری؟ ئەو دەسەڵاتە لەماوەی هەموو ئەو سالانە بێجگە لە سەرکووت و بێ مافی و ناعەداڵەتی و جینایەت و کوشتار خەلاتێکی تری بۆ خەڵکی ئێران بە گشتی و کوردستان بە تایبەتی نەهیناوە . بوونی وەلی فەقیه و یاساکانی رژیمی ئیران کە پڕن لە بێ عەداڵەتی و نەخوێندنەوەی خەڵکانی جیابیر و و سیستەمی چاودێری و فلتێرەکانی شۆرای نیگابان، پرۆسەی هەڵبژاردن تەنیا شانۆێکی گالتەجار و تراژیدیە کە هەموو جارە بە فرت و فیڵ و چاوبەست خەڵکی پێ فریو دەدەن و ئەوە راستیەکە،کە دەبێ قبووڵی بکەین شتێک بەناوی بەرەی ریفۆرم و چاکسازیخواز بوونی نییە تا دڵمان بە جیاوازیی لەناو سیستەم خۆش بێ. پێویستە کار بۆ نەهێشتنی تەواویەتی سیستمی ئاخوندی بکرێ و کۆتایی بە دسەڵاتداریەتی رەش و پڕ لە خەیانەت و جینایەتی ئاخوندان بۆ هەمیشە بهێندرێ و تەنیا بە بردنە پێشەوەی ئەو خەتەیە کە دەتوانین بە ئاواتەکانمان بگەین. بە هاتنی سەردەمێک و قۆناغێکی نوێی خەبات لەبەرانبەر رژیم ئەرکی کۆمەلانی خەڵک زیاتر لە جاران هەستیار دەبێت و پێویستە لەدۆخێکی وەهادا کە جیهان پشتی لە رژیم کردووە، بە نەچوونە سەر سندووقی دەنگدان جارێکی تر نامەشروع بوونی دەسەلات بە دەنگێکی بەرزتر دووبارە بکەینەوە.
