هەواڵەکانى کوردستان و ئێران و جیهان 2ى پووشپەرى 1395

 تەقەی هێزەکانی هەنگی سنوور بریندار بوونی کۆڵبەرێکی لێ‌کەوتەوە

هەنگی سنووریی سپای پاسداران، کۆڵبەرێکی کوردیان دایە بەر دەستڕێژی گوللە و لە ئاکامدا ئەو کاسبکارە کوردەیان بریندار کرد.بەپێی هەواڵی  کوردپا، ئێوارەی دوێنی، ١ی پووشپەڕ، ژمارەیەک لە کۆڵبەرانی شاری سەردەشت دەکەونە بەر هێرشی هێزە چەکدارەکانی حکوومەتی و کۆڵبەرێکی تەمەن ٣٠  ساڵە بە ناوی "موحسین محەممەد گوێژی"، لاقی ڕاستی وەبەر تەقەی ڕاستەوخۆی هێزەکانی حکوومەتی دەکەوێت و بە توندی بریندار دەبێت.تەقەی هێزە چەکدارەکانی هەنگی سپا لە شاری سەردەشت لە ناوچەی سنووریی سەرشیو ڕوویداوە.ئەو کۆڵبەرە بریندارە بۆ چارەسەری پزیشکی ڕەوانەی ناوەندی دەرمانیی شاری مەهاباد کراوە.پێشتریش لە ڕێگای نێوان مەریوان ــ سەقز، ٣ کاسبکار بە هۆی تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی حکوومەتی ئیسلامیی ئێران، گیانیان لەدەست دا.خەرمانانی ساڵی ١٣٩٣ی هەتاوی، یەکێک لە جێگرەکانی هێزی ئینتزامی بە شێوەی فەرمی" بڕیاری" تەقەکردنی لە کۆڵبەرانی لە ناوچە سنووریەکانی ڕۆژئاوای ئێرانی دابوو.هاووڵاتییانی کورد بۆ دابین کردنی بژیوی ژیان کە وەک سەرچاوەی داهاتی زۆری خەڵکی بە ئەژامار دێت، ڕوو لە پیشەی پڕ مەترسیی کۆڵبەری دەکەن.

ئێران رێگەی کۆڵبەری دادەخات

جارێکی دیکه رژیمى ئێران رێگەی کاری کۆڵبەری لە سنووری نێوان باشوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان داخست و هەزاران هاوڵاتی کورد لە ناوچە سنوورییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بێکار و کاسبی بوونە.

بژیوی ژیان لە سەرسنوورەکانی کوردستان بووە هۆی قووربانی ٤ کەس

چوار هاووڵاتیی کورد لە ناوچە سنوورییەکانی کوردستانی ئێران و لەدوو ڕووداوی جیاوازدا بوونە قوربانیی دۆخی سەختی ژیانیان.بەپێی هەواڵی  کوردپا، ئێوارەی ڕۆژی ڕابردوو، سی و یەکی جۆزەردان، لە ڕێگای نێوان مەریوان ــ سەقز ٣ کاسبکار بە هۆی تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی حکوومەتی ئیسلامیی ئێران، گیانیان دا.ناسنامەی یەکێ لەو کەسانە، یەحیا خوسرەوی ٣١ ساڵە و خەڵکی گوندی "کانی پەری" ڕاگەیەندراوە. تەقە کردن لەو کاسبکارانە لە شوێنێک بەناوی "قامچیان" ڕوویداوە و هەر سێ سەرنشینی ماشینەکە گیانیان داوە.ئەو هاووڵاتییانە خەڵکی ناوچەی بانە بوون.تا کاتی بڵاوکردنەوەی ئەم هەواڵە، ناسنامەی ئەو دوو کاسبکارەی دیکە بۆ کوردپا ڕوون نەبووەتەوە.

"دەستچنی کوردی" لە ڕێکخراوێکی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان تۆمار کرا

 یەکێک لە ڕاخەرە دەستچنەکان بە ناو نیشانی "سۆنقوڕ و کۆلیای" لە لایەن ناوەندێکی سەر بە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە تۆمار کرا.ڕاخەرێکی دەستچن لە ناوچەی سۆنقوڕو کۆلیایی سەر بە پارێزگای کرماشان لە ڕیزی دەستچنە سەرکەوتووەکانی جیهان دانرا.ئەمە یەکەم جارە یەکێک لە ڕاخەرە دەستچنەکانی کوردستانی ئێران، لە ناو دەستچنەکانی جیهان‌دا تۆمار دەکرێت.بەرپرسی ڕیکخراوی سەنعەت، کان و تیجارەتی پارێزگای کرماشان وێڕای پشتڕاست کردنەوەی ئەم هەواڵە، گوتی: "پاش پاراستن و کۆکردنەوەی بەڵگەی جوغرافی_مێژوویی و دانی ئەو بەڵگانە بە ڕێکخراوی "وایپو"، بە پشتگیری ٢٣ وڵات، ئەو دەستچنە کوردیە لەو ڕێکخراوە تۆمار کرا.وایپو شیرکەتێکی سەر بە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانە و بەشێک لە هاوکێشە نێونەتەوەییەکان ئیدارە دەکات.هەروەها بەشێکی بۆ پشتیوانی لە نیشانە جوغرافیاییەکان و بە تایبەتی کۆنوانسیونی پاریس بۆ پشتیوانی لە خاوەنداریەتی سنعەتی، و ڕێککەوتنی لێسبۆن بۆ پشتیوانی لە دەستپێک و تۆماری نێونەتەوەیی تەرخان کراوە.ڕاخەری سۆنقوڕ لە جۆری قاڵیی کوردی و لە ژێر کۆگای فەرهەنگی کوردی دایە، کە خاوەنی ٢٣ نەخش و نێگاری تایبەت بە خۆیەتی، کە دەتوانین بە ناونیشانی "دەستچنی کوردی" ناوی ببەین.ئەو نەخشانەی کە لە ئەو قاڵیەدا بە کار هێنراون بریتییە لە وێنەی نەخشی ئەکبەر ئابادی، حوسێن ئابادی، عەبدووڵڵاهی، کۆکیایی لەگەڵ نەخشە ناخۆجییەکانی دیکە.گرینگترین ڕەنگەکانی کە لەو ڕاخەرەدا بە کار هێنراوە ڕەنگی سروشتی ناوچەی کۆلیایە و زۆرتر لە ڕەنگەکانی شین، سەوز و سوور کەڵک وەرگیراوە.ڕیژەی دەستچنەکانی شاری سۆنقوڕ زیاتر لە ١٠  هەزار کەسن و لەگەڵ کێشەگەلێکی وەک، ئاسانکاری نەکردن، نەبوونی بیمە و نرخدانان بەرەوڕوون.شاری سۆنقوڕو کۆلیایی لە ٨٥ کیلۆمێتری باکووری ڕۆژهەڵاتی شاری کرماشان، لە باشوورەوە لە گەڵ شاری سەحنە لە باکوورەوە لەگەڵ قوروە، لە ڕۆژهەڵات لەگەڵ شاری ئەسەدئاباد و لە ڕۆژئاواوە لەگەڵ شاری کامیاران هەڵکەوتووە.

پێشنیاری ئازادیی زیندانییەکی سیاسی بە مەرجی هاوکاری کردن

ناوەندە ئەمنیەتییەکانی حکوومەتی ئێران، لە زیندانی ورمێ گوشاریان بۆ زیندانییەکی سیاسیی کورد هێناوە بۆ هاوکاری کردن لەگەڵ بەرپرسانی زیندان.بەپێی هەواڵی  کوردپا، کامران جەعفەری، زیندانیی سیاسیی کورد و خەڵکی شاری مەهاباد لە زیندانی ناوەندیی شاری ورمێ، لە لایەن بەرپرسانی زیندانەوە خراوەتە ژێر گوشار بۆ وتوێژی تەلەفزیۆنی.ئەو زیندانییە کوردە هەڕەشەی ئەوەی کردووە، ئەگەر بەرپرسانی زیندان دەست لە گوشار هێنان بۆ سەر ناوبراو هەڵنەگرن، بە نیشانەی ناڕەزایەتی دەڕبڕین دەست بە مانگرتن لە خواردن دەکات.سەرچاوەیەکی نزیک لە بنەماڵەی کامران جەعفەری بە ئاژانسی کوردپای ڕاگەیاند: لە ڕێکەوتی ٢٣ی جۆزەردان‌دا، مەئموورانی ئەمنیەتی لە دەرەوەی زیندان، بە کامرانیان گوتووە، ئەگەر هاوکاری بکەی، ئێمەش ئازادت دەکەین.هەروەها ناوەندە ئەمنیەتییەکانی زیندان بەو زیندانییە سیاسیەیان گوتووە، لە ئەگەری هاوکاری نەکردن، ئەندامانی بنەماڵەی ئەو زیندانییە سیاسییە کوردە دەستبەسەر دەکرێن.کامران جەعفەری خەڵکی شاری مەهابادە و لە ساڵی ١٣٩٤ی هەتاوی لە دادگای ئینقلابی شاری مەهاباد بە تۆمەتی هاوکاری لەگەڵ یەکێک لە حیزبە کوردییەکان بە پێنج ساڵ زیندانی تەعزیری حوکم درا بوو، پاشان لە دادگای پێداچوونەوە، ماوەی زیندانییەکەی بۆ سێ ساڵ کەم کرایەوە.

لە ئێران 24 کەس بەهۆی بەکارهێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دەستبەسەر دەکرێن

 جەعفەریی دەوڵەت ئابادی، سەرۆکی داواکاری گشتی تاران رۆژی سێشەممە هەواڵی دەستبەسەر کرانی تیمێکی 7 کەسی لە بەکارهێنەرانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانی بڵاو کردەوە.دوو رۆژ بەر لەمەوبەریش داواکاری گشتی 17 کەسی بە تۆمەتی بەکارهێنانی ئەنتەرنێت دەستبەسەر کرد، بە گوتەی دەوڵەت ئابادی ئەو کەسانە پەیوەندیان لەگەڵ تۆڕە پێشکەوتووەکانی تاوان هەبووە.دەوڵەت ئابادی، پێداگریش دەکات بەردەوام دەبن لە دەستبەسەر کردنی ئەو کەسانەی چالاکی رێکخراوەیی لە دژی بەها کۆمەڵایەتیەکان دەکەن.پێشتریش هێزە ئەمنیەکانی ئێران بەهۆی چالاکی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئینستاگرام و بەکارهێنانی تێلێگرام ژمارەیەکی زۆر هاووڵاتیان دەستبەسەر کردبوو.

سوپاى پاسداران هۆشدارى ده‌‌‌داته‌‌‌ به‌‌‌حره‌‌‌ین

سوپاى پاسدارانى ئێران بڕیارى حکومه‌‌‌تى به‌‌‌حره‌‌‌ینى له‌‌‌ دژى ئایه‌‌‌توڵڵایه‌‌‌کى شیعه‌‌‌ ئیدانه‌‌‌ کرد و رایگه‌‌‌یاند، ئه‌‌‌و بڕیاره‌‌‌ سه‌‌‌رده‌‌‌کێشێت بۆ به‌‌‌رپابوونى راپه‌‌‌ڕین و شۆڕش له‌‌‌ به‌‌‌حره‌‌‌یندا.دوێنێ حکومه‌‌‌تى سوننه‌‌‌ ئاینزاى به‌‌‌حره‌‌‌ین بڕیاریدا ره‌‌‌گه‌‌‌زنامه‌‌‌ى ئه‌‌‌و وڵاته‌‌‌ له‌‌‌ مه‌‌‌رجه‌‌‌عیه‌‌‌تى شیعه‌‌‌کانى به‌‌‌حره‌‌‌ین عیسا ئه‌‌‌حمه‌‌‌د قاسم وه‌‌‌ربگرنه‌‌‌وه‌‌‌.به‌‌‌رپرسانى حکومه‌‌‌ت ئه‌‌‌و که‌‌‌سایه‌‌‌تییه‌‌‌ مه‌‌‌زهه‌‌‌بییه‌‌‌ى شیعه‌‌‌کانیان به‌‌‌ سه‌‌‌رچاوه‌‌‌ى پشێوى و درووستکردنى گیانى جیاکارى مه‌‌‌زهه‌‌‌بى تۆمه‌‌‌تبار کردووه‌‌‌.ناوبراو به‌‌‌ رابه‌‌‌رێکى به‌‌‌ هه‌‌‌ژموون له‌‌‌ ناو شیعه‌‌‌کانى به‌‌‌حره‌‌‌ین ده‌‌‌ناسرێت و وه‌‌‌زاره‌‌‌تى ناوخۆ له‌‌‌ به‌‌‌یاننامه‌‌‌یه‌‌‌کدا ئه‌‌‌وى به‌‌‌ هه‌‌‌وڵدان بۆ درووستکردنى ئاژاوه‌‌‌ تۆمه‌‌‌تبار کردووه‌‌‌.له‌‌‌ به‌‌‌حره‌‌‌ین که‌‌‌مینه‌‌‌ى ده‌‌‌سه‌‌‌ڵاتدار له‌‌‌ په‌‌‌یڕه‌‌‌وانى مه‌‌‌زهه‌‌‌بى سوننه‌‌‌ن و له‌‌‌ لایه‌‌‌ن وڵاتانى که‌‌‌نداو پشتیوانیان لێده‌‌‌کرێت و زۆرینه‌‌‌ى خه‌‌‌ڵکیش له‌‌‌ په‌‌‌یڕه‌‌‌وانى مه‌‌‌زهه‌‌‌بى شیعه‌‌‌ن و له‌‌‌ لایه‌‌‌ن  ئێرانه‌‌‌وه‌‌‌ پشتیوانیان لێده‌‌‌کرێت.له‌‌‌ کاردانه‌‌‌وه‌‌‌یه‌‌‌کدا، سوپاى پاسدارانى ئێران له‌‌‌ به‌‌‌یاننامه‌‌‌یه‌‌‌کدا هۆشدارى دایه‌‌‌ حکومه‌‌‌تى به‌‌‌حره‌‌‌ین و رایگه‌‌‌یاند، ئه‌‌‌و بڕیاره‌‌‌ سه‌‌‌رده‌‌‌کێشێت بۆ به‌‌‌رپابوونى شۆڕشى چه‌‌‌کدارى له‌‌‌و وڵاته‌‌‌دا.

فیشە چەند سەد میلیۆنییەکان ئاخوندەکانیشی وەزاڵە هێناوە

هەرچەند ماوەی چەند مانگێکە هەندێک لە ڕاگەیەنەکانی نێوخۆ و دەرەوەی وڵات باسیان لە ڕیسوایی ماڵیی دەوڵەتی ڕووحانی لەپێوەندی لەگەڵ دانی مووچە و حەقدەستی چەند دە میلیۆنی و چەند سەد میلیۆنی بە بەڕێوەبەرانی دەوڵەتی کرد، بەڵام دیسان پاش قسەکانی حەسەن ڕووحانی، ئەم پرسە بووە بە ڕۆژەڤ و هەندێک لە ئاخوندەکانیشی هێناوەتە دەنگ. بەپێی ئەو بەڵگانەی کە ڕاگەیەنەکانی سەر بە باڵی بناژۆخوازی ڕێژیم بڵاویان کردۆتەوە، چەندین بەڕێوەبەر لە کۆمپانیاکانی بیمە و بانکە دەوڵەتییەکان، لە ماڵی مفت و هەڵڕژاو بۆیان دەخۆن و تەخشان و پەخشانی بەسەرەوە دەکەنØ› عەلی سدقی بەڕێوەبەری بانکی ڕفاهی کرێکاران، تەنیا لە ٢٠  ڕۆژی کۆتایی ساڵی ٩٤دا، زیاتر لە ٢٣٠ میلیۆن تمەن پارەی لەژێر ناوی جۆراوجۆردا وەرگرتووە، حەسەن فەڕۆخی بەرپرسی بەشی وەرگرتنەوەی قەرزەکانی بانکی ڕفاه، ٣ مانگ جارێک بڕی ٦٠ ٠ میلیۆن تمەن پارەی وەک پاداشت وەرگرتووە، فەرشید فەڕۆخ نژاد و جەواد مۆحەقێق نیا، ئەندامانی لێژنەی بەڕێوەبەریی بانکی ڕفاه، هەموو مانگێک بڕی ١٧ میلیۆن تمەنی بێ باج دەڕژێتە نێو حیسابەکانیانەوە، بڕی ٥٥٠ میلیۆن تمەن وەک پاداشت بە لێژنەی بەڕێوەبەریی بانکی سادرات و ٣٠ ٠  میلیۆن تمەنیش هەر بەم ناونیشانە بە لێژنەی بانکی تجارەت دراوەØ› بانکی خاورمیانەش بۆ وەدوا نەکەوتن لەم گەمە داراییە، بڕی ٩٦٠ میلیۆن تمەنی لە ژێرناوی بەڕێوەبردنی ٢ دانیشتن لە لایەن ئەندامانی لێژنەی بەڕێوەبەری، پێشکەش بەم بەڕێزانە کردووە. لەم پێوەندییەدا ئاخوند محەممەدڕەزا زائێری لە نووسراوەیەکدا ڕەخنەی لەم گەندەڵییانە گرتووە و دەڵێ: هۆکاری سەرهەڵدانی هەموو ئەم گەندەڵییانە خۆمانین.  پێشتریش "غوڵامعەلی جەعفەرزادە" ئەندامی کۆمیتەکانی لێکۆڵینەوە و بەدواداچوونی مەجلیسی ڕێژیم ڕایگەیاندبوو: "تەوەرەکانی گەندەڵی لە پەروەندەکانی لێکۆڵینەوەکانمان ئەوەندە زۆرن کە دەترسین ئاشکرا کردنیان ببێتە هۆی خەسار و زەرەر بۆ سەر نیزام"Ø› ناوبراو وتوویەتی: لە ڕەوتی لێکۆڵینەوەکاندا بۆمان دەرکەوت ئەو دەوڵەتەی کە بانگەشەی "پاکدستی" دەکات، یەکێکە لە گەندەڵترین دەوڵەتەکان کە بەداخەوە زۆربەی هەرەزۆری ئەم گەندەڵییانە بە ئەنقەست کراوە، واتە کەسانێکی خاوەن دەسەڵات بە ئاگاهییەوە دەستیان داوەتە گەندەڵکاریی ئابووری.

وەزارەتی ئیتلاعات: چەند هەوڵێکی تیرۆریستی پووچەڵکرانەوە

وەزارەتی ئیتلاعاتی ئێران رایگەیاند، لە رۆژانی رابردوودا پلانی ئەنجامدانی چەند تەقینەوەیەکیان لە تاران و چەند پارێزگایەکی دیکەی ئێران پوچەڵکردووەتەوە.  لە راگەیێندراوی وەزارەتی ئیلاعاتدا هاتووە، "یەکێک لە گەورەترین پیلانەکانی گرووپە تەکفیرییە وەهابییەکان پووچەڵکراوەتەوە کە دەیانەویست زنجیرە تەقینەوەیەک لە ناوچە جیاوازەکانی ئێران ئەنجام بدەن".وەزارەتی ئیتلاعاتی ئێران هەروەها دەڵێت، ئەندامانی ئەو گرووپە دەستگیرکراون و دەستیان بەسەر بڕێکی زۆر ماددەی تەقینەوەدا گرتووە. دەشڵێت، "لێکۆڵینەوە لەگەڵ ئەو کەسانەدا دەکرێت ، بەڵام ناسنامەی ئەو کەسانە ئاشکرا نەکراوە".هاوکات عەلی شەمخانی، سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی ئێران رایگەیاندووە، هێزە ئەمنییەکانی ئێران لە مانگی رەمەزاندا ئەندامانی گرووپێکیان دەستگیرکردووە کە ویستوویانە لە تاران تەقینەوە بکەن.

سزای زیندانیکردنی هەتاهەتایی بۆ محەممەد مورسی دەرکرا

دادگای میسر سزای زیندانی هەتاهەتایی بەسەر محەممەد مورسی سەرۆککۆماری پێشووی میسردا سەپاند.رۆژی شەممە 18-6-2016 دادگای میسر سزای زیندانی هەتاهەتایی بۆ محەممەد مورسی سەرۆککۆماری پێشووی ئەو وڵاتە دەرکرد، هاوکات سزای لەسێدارەدانی بۆ شەش کەسی دیکەش دەرکرد، کە دووانیان رۆژنامەنووسی کەناڵی ئەلجەزیرەی قەتەرین. ئەو تۆمەتەی درابووە پاڵ مورسی بریتی بوو لە: پێدانی زانیاری نهێنی میسر بە وڵاتی قەتەر، بەڵام ئەو سزایەی کە بۆی دەرکرا، بەهۆی سەرکردایەتیکردنی رێکخراوێکی نایاسایە لە میسر لەلایەن محەممەد مورسییەوە. محەممەد مورسی لە ساڵی 2013 لە رێگەی کودەتاوە لەسەرکارلادرا، پێشتریش  لەسەر کەیسێکی دیکە سزای لەسێدارەدانی بۆ دەرچووە.بڕیارەکەی دادگای میسر دەکرێت لەلایەن پارێزەری مورسی و رۆژنامەنووسەکانی کەناڵی ئەلجەزیرەوە رەتبکرێتەوە و داوای پێداچوونەوەی بۆ بکرێت.محەممەد مورسی، لە ساڵی 2011 لە ئەنجامی راپەرینی خەڵکی ئەو وڵاتە لە دژی حکومەتی حوسنی موبارەک و دەستلەکارکێشانەوەی موبارەک، هاتە سەر دەسەڵات، دواتر لە هەڵبژاردنێکی گشتیدا بووە سەرۆککۆمار و، لە ساڵی 2013-یشدا لەسەر کار لادرا و عەبدولفەتاح سیسی بووە سەرۆککۆمار. لە ساڵی 2013 و دوای هاتنە سەرکاری سیسی، تەواوی چالاکییەکانی رێکخراوی ئیخوان موسلیمین قەدەخەکرا و، پارتەکەش بووە پارتێکی نایاسایی لەو وڵاتدا.

ناتۆ لەبارەی شەڕی داعش کۆدەبێتەوە

بڕیارە مانگی داهاتوو پەیمانی باکووری ئەتڵەسی (ناتۆ) لەبارەی شەڕی داعش کۆببێتەوە.لە بەیاننامەیەکدا پەیمانی باکووری ئەتڵەسی ناتۆ رایگەیاند: "بڕیارە رۆژانی 8 و 9ی مانگی داهاتوو لە وارشۆی پایتەختی پۆڵەندا کۆبوونەوەیەکی فراوانی لوتکەی وڵاتانی ئەندام لە پەیمانی ناتۆ لە بارەی ئاسایش و شەڕی داعش بەڕێوەبچێت".هاوکات، ئەمریکا لە هەوڵی فراوانکردنی رۆڵی ناتۆدایە لە شەڕی داعش و لەمبارەوە ئاشتۆن کارتەر وەزیری بەرگری ئەمریکا پێشتر رایگەیاندبوو، لە داهاتوودا ناتۆ رۆڵی کاریگەرتری دەبێت لە بەرەنگاربوونەوەی داعش.

پێنج ده‌‌‌رئه‌‌‌نجامی جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی‌ به‌‌‌ریتانیا له‌‌‌یه‌‌‌کێتی ئه‌‌‌وروپا

به‌‌‌ریتانیا سبه‌‌‌ی‌ پێنجشه‌‌‌ممه‌‌‌ 23ی شه‌‌‌ش، بڕیارده‌‌‌دات له‌‌‌سه‌‌‌ر جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ یان مانه‌‌‌وه‌‌‌ له‌‌‌یه‌‌‌کێتی ئه‌‌‌وروپا، که‌‌‌ له‌‌‌کاتێکدا هه‌‌‌ندێک هۆشداریده‌‌‌ده‌‌‌ن له‌‌‌مه‌‌‌ترسییه‌‌‌کانی جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ بۆ خودی به‌‌‌رتیانیا له‌‌‌لایه‌‌‌ک‌و بۆ یه‌‌‌کێتییه‌‌‌که‌‌‌و ئابوریی جیهانیش.

به‌‌‌شێک له‌‌‌شیکه‌‌‌ره‌‌‌وه‌‌‌ سیاسییه‌‌‌کان‌و چاودێران باوه‌‌‌ڕیانوایه‌‌‌ جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی به‌‌‌ریتانیا ده‌‌‌بێته‌‌‌هۆی جوڵاندنی پرسه‌‌‌که‌‌‌ له‌‌‌لای وڵاتانی دیکه‌‌‌ی ئه‌‌‌ندام له‌‌‌یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپاداو دوور نییه‌‌‌ که‌‌‌ئه‌‌‌ندامانی ئه‌‌‌وروپا هه‌‌‌وڵی پێداچوونه‌‌‌وه‌‌‌ به‌‌‌په‌‌‌یوه‌‌‌ندییه‌‌‌کانیان له‌‌‌گه‌‌‌ڵ برۆکسلدا بده‌‌‌ن.

له‌‌‌گه‌‌‌ڵ ئاماژه‌‌‌دان به‌‌‌وه‌‌‌ی‌ له‌‌‌حاڵه‌‌‌تی جێهێشتنی یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا له‌‌‌لایه‌‌‌ن به‌‌‌ریتانیاوه‌‌‌، ئه‌‌‌وا ده‌‌‌بێته‌‌‌ شۆک بۆ خودی یه‌‌‌کێتییه‌‌‌که‌‌‌و ئابوریی جیهان، له‌‌‌هه‌‌‌مانکاتدا پێیانوایه‌‌‌ زیانه‌‌‌کانی هاوشێوه‌‌‌ی بومه‌‌‌له‌‌‌رزه‌‌‌یه‌‌‌ک ده‌‌‌بێت بۆ به‌‌‌ریتانیا.

پێنج ده‌‌‌رئه‌‌‌نجامی جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی‌ به‌‌‌ریتانیا له‌‌‌یه‌‌‌کێتی ئه‌‌‌وروپا

1. ده‌‌‌ستله‌‌‌کارکێشانه‌‌‌وه‌‌‌ی سه‌‌‌رۆک وه‌‌‌زیران

ده‌‌‌یڤد کامیرۆن، سه‌‌‌رۆکوه‌‌‌زیرانی به‌‌‌ریتانیا پشتیوانی مانه‌‌‌وه‌‌‌ی وڵاته‌‌‌که‌‌‌ی ده‌‌‌کات له‌‌‌یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپاداو ئه‌‌‌گه‌‌‌ر هاوڵاتیان سبه‌‌‌ینێ به‌‌‌پێچه‌‌‌وانه‌‌‌ی خواسته‌‌‌کانی ناوبراو ده‌‌‌نگ بده‌‌‌ن، پێشبینی ده‌‌‌کرێت کامیرۆن ده‌‌‌ستله‌‌‌کاربکێشێته‌‌‌وه‌‌‌.

بۆریس جۆنسن، سه‌‌‌رۆکی شاره‌‌‌وانیی پێشووی له‌‌‌نده‌‌‌ن، سه‌‌‌رۆکایه‌‌‌تیی که‌‌‌مپینی جێهێشتنی به‌‌‌ریتانیا له‌‌‌یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا ده‌‌‌کات‌و پێشبینی ده‌‌‌کرێت له‌‌‌ئه‌‌‌گه‌‌‌ری جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی وڵاته‌‌‌که‌‌‌دا شوێنی ده‌‌‌یڤد کامیرۆن بگرێته‌‌‌وه‌‌‌.

کێنێپ کلارک، ئه‌‌‌ندام په‌‌‌رله‌‌‌مانی پێشووی به‌‌‌ریتانیا له‌‌‌سه‌‌‌ر لیستی پارێزگاران، له‌‌‌لێدوانێکیدا سه‌‌‌باره‌‌‌ت به‌‌‌ده‌‌‌یڤد کامیرۆن وتی "ئه‌‌‌گه‌‌‌ر له‌‌‌ڕیفراندۆمه‌‌‌که‌‌‌دا شکستبهێنێت، سه‌‌‌رۆک وه‌‌‌زیران بۆ ماوه‌‌‌ی 30 چرکه‌‌‌ش ناتوانێت له‌‌‌پۆسته‌‌‌که‌‌‌یدا بمێنێته‌‌‌وه‌‌‌و تووشی قه‌‌‌یرانی سه‌‌‌رۆکایه‌‌‌تی پارتی پارێزگاران ده‌‌‌بینه‌‌‌وه‌‌‌".

2. جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی زیاتر

له‌‌‌دوای جێهێشتنی یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا له‌‌‌لایه‌‌‌ن به‌‌‌ریتانیاوه‌‌‌، دڵنیاییه‌‌‌کی ئه‌‌‌وتۆ نییه‌‌‌ که‌‌‌ شانشینی یه‌‌‌کگرتوو (UK) پێکه‌‌‌وه‌‌‌ بهێڵێته‌‌‌وه‌‌‌.

جۆن مایجرو تۆن بلێر، که‌‌‌ پێشتر پۆستی سه‌‌‌رۆک وه‌‌‌زیرانی به‌‌‌ریتانیایان هه‌‌‌بووه‌‌‌و دوو کاراکته‌‌‌ری سه‌‌‌ره‌‌‌کیی کۆتاییهێنان به‌‌‌ئاڵۆزییه‌‌‌کانی جوداخوازیی باکوری ئیرله‌‌‌ندا بوون، هۆشداریی ئه‌‌‌وه‌‌‌ ده‌‌‌ده‌‌‌ن، که‌‌‌وازهێنانی به‌‌‌ریتانیا له‌‌‌یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا ره‌‌‌نگه‌‌‌ پرۆسه‌‌‌ی ئاشتیی نێوان به‌‌‌شه‌‌‌کانی شانشینی یه‌‌‌کگرتوو (UK) بخاته‌‌‌ مه‌‌‌ترسییه‌‌‌وه‌‌‌.

پشتیوانانی که‌‌‌مپینی جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی به‌‌‌ریتانیا، ئاماژه‌‌‌ ده‌‌‌که‌‌‌ن به‌‌‌ئه‌‌‌گه‌‌‌ری جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی سکۆتله‌‌‌ندا، له‌‌‌گه‌‌‌ڵ به‌‌‌رده‌‌‌وامبوونی رێککه‌‌‌وتنه‌‌‌کانی نێوان به‌‌‌ریتانیاو باکوری ئیرله‌‌‌ندا‌و ده‌‌‌سته‌‌‌به‌‌‌رکردنی ئاڵوگۆڕی سنوریی له‌‌‌گه‌‌‌ڵ کۆماری ئێرله‌‌‌ندا.

3. پرۆسه‌‌‌که‌‌‌ ده‌‌‌ستپێده‌‌‌کات

ده‌‌‌نگدانی سبه‌‌‌ینێ پێنجشه‌‌‌ممه‌‌‌ به‌‌‌جێهێشتنی یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا، دوو ساڵی پڕ له‌‌‌دانوستانی ئاڵۆزی نێوان به‌‌‌ریتانیاو برۆکسل به‌‌‌دوای خۆیدا ده‌‌‌هێنێت.

ئه‌‌‌نجێلا مێرکل، راوێژکاری ئه‌‌‌ڵمانیا له‌‌‌باره‌‌‌ی جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی به‌‌‌ریتانیا له‌‌‌یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا هۆشداریی داوه‌‌‌ته‌‌‌ ئه‌‌‌و وڵاته‌‌‌، که‌‌‌ ئه‌‌‌گه‌‌‌ر ده‌‌‌نگ له‌‌‌سه‌‌‌ر جێهێشتنی ئه‌‌‌وروپا بده‌‌‌ن ئه‌‌‌وا چیتر ناتوانێت له‌‌‌ڕوی ئابورییه‌‌‌وه‌‌‌ سود له‌‌‌هاوبه‌‌‌شی نێوان وڵاتانی ئه‌‌‌وروپا وه‌‌‌ربگیرێت.

به‌‌‌وته‌‌‌ی ناوبراو "له‌‌‌دوای بڕیاری جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌، هه‌‌‌ر دانوستانێک بکرێت، ئه‌‌‌وا 27 ئه‌‌‌ندامه‌‌‌که‌‌‌ی یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا له‌‌‌گه‌‌‌ڵ لایه‌‌‌نی سێیه‌‌‌م-دا ده‌‌‌یکه‌‌‌ن".

4. مه‌‌‌ترسیی پاشه‌‌‌کشه‌‌‌

شیکه‌‌‌ره‌‌‌وانی بانکی (HSBC)ی به‌‌‌ریتانی  تایبه‌‌‌ت به‌‌‌خزمه‌‌‌تگوزاریی بانک‌و ئابوری پێشبینیی ده‌‌‌که‌‌‌ن، که‌‌‌ پشێوی له‌‌‌مامه‌‌‌ڵه‌‌‌ بازرگانییه‌‌‌کان‌و ناڕوونی له‌‌‌ئابوریی له‌‌‌نده‌‌‌نی پایته‌‌‌ختدا دروستبێت.

به‌‌‌پێی بانکه‌‌‌که‌‌‌ ره‌‌‌نگه‌‌‌ له‌‌‌ده‌‌‌ستدانی 15-20%ی نرخی پاوه‌‌‌ندی ئیسته‌‌‌رلینی به‌‌‌دوادابێت، له‌‌‌گه‌‌‌ڵ هه‌‌‌ڵئاوسانی ئابوری به‌‌‌ڕێژه‌‌‌ی %5‌و به‌‌‌رزبوونه‌‌‌وه‌‌‌ی ئاستی 

خواست.

هه‌‌‌روه‌‌‌ها له‌‌‌گه‌‌‌ڵ ئاماژه‌‌‌دان به‌‌‌رزبوونه‌‌‌وه‌‌‌ی خه‌‌‌رجیی کارو خاوبونه‌‌‌وه‌‌‌ی ئاستی گه‌‌‌شه‌‌‌کردن به‌‌‌ڕێژه‌‌‌ی %1 بۆ 1.5.

کۆمپانیا گه‌‌‌وره‌‌‌کانی ئه‌‌‌و وڵاته‌‌‌ هۆشداری ده‌‌‌ده‌‌‌ن له‌‌‌وه‌‌‌ی، که‌‌‌جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی به‌‌‌ریتانیا هه‌‌‌زاران کاری جیاواز له‌‌‌شاره‌‌‌کانی به‌‌‌ریتانیاوه‌‌‌ به‌‌‌ره‌‌‌و فرانکفۆرت‌و پاریس ناچار به‌‌‌کۆچ ده‌‌‌کات.

به‌‌‌ڵام پشتیوانانی که‌‌‌مپینی جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی به‌‌‌ریتانیا ئاماژه‌‌‌ده‌‌‌که‌‌‌ن به‌‌‌وه‌‌‌ی که‌‌‌جیهانی بازرگانی خێرا له‌‌‌گه‌‌‌ڵ حاڵه‌‌‌ته‌‌‌که‌‌‌دا رادێت، ئه‌‌‌مه‌‌‌ش به‌‌‌پشتیوانیی‌و یارمه‌‌‌تیی هاوبه‌‌‌شی ئابوریی نوێ‌و وه‌‌‌رگرتنی په‌‌‌نابه‌‌‌ری هه‌‌‌ڵبژێردراو.

هه‌‌‌رچه‌‌‌نده‌‌‌ زۆرینه‌‌‌ی ناوه‌‌‌نده‌‌‌ ئابورییه‌‌‌کان پێشبینیی ئازاری درێژخایه‌‌‌نی جیابوونه‌‌‌وه‌‌‌ی به‌‌‌ریتانیا له‌‌‌یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا ده‌‌‌که‌‌‌ن، به‌‌‌ڵام ناوه‌‌‌ندی لێکۆڵینه‌‌‌وه‌‌‌ی راوێژکاریی ئابوری (کاپیتاڵ ئیکۆنۆمیکس) ده‌‌‌ڵێت که‌‌‌ به‌‌‌و هه‌‌‌نگاوه‌‌‌، وڵاته‌‌‌که‌‌‌ تووشی "کاره‌‌‌سات" نابێت به‌‌‌تایبه‌‌‌ت له‌‌‌ڕووی ئابورییه‌‌‌وه‌‌‌، بۆ ئه‌‌‌مه‌‌‌ش تیشکی خستووه‌‌‌ته‌‌‌ سه‌‌‌ر سیستمی یاسای به‌‌‌ریتانیا، زمان‌و بوون به‌‌‌سه‌‌‌رچاوه‌‌‌ بۆ راکێشانی ده‌‌‌ستی کاری به‌‌‌توانا.

5. دابه‌‌‌زینی رێژه‌‌‌ی په‌‌‌نابه‌‌‌ران

راسته‌‌‌وخۆ به‌‌‌ئاستێکی زۆر، رێژه‌‌‌ی هاتنی په‌‌‌نابه‌‌‌ران له‌‌‌یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپاوه‌‌‌ داده‌‌‌به‌‌‌زێت، که‌‌‌ ئه‌‌‌مه‌‌‌ش پرسی که‌‌‌می کارمه‌‌‌ند له‌‌‌که‌‌‌رته‌‌‌کانی بنیاتنان‌و خزمه‌‌‌تگوزاریدا به‌‌‌دوای خۆیدا ده‌‌‌هێنێت.

بۆچوونی هه‌‌‌ر یه‌‌‌ک له‌‌‌لایه‌‌‌نه‌‌‌کان له‌‌‌سه‌‌‌ر پرسی په‌‌‌نابه‌‌‌ران، یه‌‌‌کێکه‌‌‌ له‌‌‌و خاڵانه‌‌‌ی که‌‌‌ده‌‌‌نگده‌‌‌رانی به‌‌‌ریتانیا گرنگییه‌‌‌کی زۆری پێده‌‌‌ده‌‌‌ن.

هه‌‌‌ڵبژاردنی جێهێشتنی یه‌‌‌کێتیی ئه‌‌‌وروپا له‌‌‌لایه‌‌‌ن زۆرێک له‌‌‌ده‌‌‌نگده‌‌‌رانی به‌‌‌ریتانیاوه‌‌‌ وه‌‌‌ک رێگه‌‌‌چاره‌‌‌ بۆ دوور که‌‌‌وتنه‌‌‌وه‌‌‌ی له‌‌‌پرسی په‌‌‌نابه‌‌‌ران ده‌‌‌بینرێت، حکومه‌‌‌تی به‌‌‌ریتانیا ناچارده‌‌‌کات فشارو رێوشوێنی زیاتر به‌‌‌سه‌‌‌ر په‌‌‌نابه‌‌‌رانی نوێدا جێبه‌‌‌جێبکات.