بازرگانانی کوردستان لە ژێر هەڕەشەی رژیمدا

هۆگر
لە مانگی ڕابردوودا ژمارەیەکی زۆر لە بازرگان و خاوەن سەرمایەکانی ناسراو لە ناوچەکانی کوردستان لە لایەن ناوەندەکانی ئەمنی سوپا و ئیدارەی ئیتلاعاتی رژیم بانگهێشت و دەیان کەسیش تا ئێستا دەستبەسەر کراون. بە پێێ زانیاریەکانی ناوخۆ تەنیا لە سێ شاری بانە و سەققز و مەریوان پتر لە بیست کەس لە بازرگان و سەرمایەدارانی کوردستان راکێشی ئیدارەی ئیتلاعات کراون و بە بیانوی جۆراوجۆر لە ژێر چاوەدێری و گوشار دان . بابەتی کەم فرۆشی، پاشقولدانی کەل و پەل، زەوی و زار، ماڵیات، قاچاخی کەل و پەل و موعاملەی دۆلار و ... لەو بابەتانەن کە رژیم سەرمایەدارانی پێ خستۆتە ژێر فشارەوە. دیارە بەرپرسانی ئەمنی لەم هروژمە نوێیەدا بۆ سەر خاوەن سەرمایەکان، داوای باج و بەرتیل و پشکی خۆیان دەکەن و هەموو جۆرە تۆمەتێکیش دەخەنە پال ئەو کەسانە بۆ ئەوەی لەو موعامەلەیەدا بە دانی بەڵێنی بۆ ڕزگارکردنی گیانیان، بتوانن سامان و سەرمایەکانیان لێ بستێن. 
ئەوەی ئاشکرایە و هەمووانیش تێگەیشتوون ئەوەیە کە رژیم بە گەمارۆکانی ئامریکا، بارێکی نائاسایی کەم وێنەی بۆ درووست بووەو نە پووڵی فرۆشتنی نەوت و پووڵی فرۆشی هەناردەکانی ناوخۆیی، بۆتە کێشەیەکی کوشندەی ئابووری و تا دێت و پێی دەچی زیاتر بینەقاقای حوکمرانی دەگوشێت و پێش ئەوەی لە هەناسەی بخات، کاربەدەستان لە بیری خۆ دەربازکردندان لەو تەنگەژەیە و بۆیەش بە دوای دەرفەت بۆ پشوو و هەناسەیەکن، تا کاتێک دەستیان بە داراییەکانی دەرەوەی وڵات بگات و بتوانن لە هەر ڕێیەکەوە بێ و بە هەر نرخێک بێت بوودجەیان دابین بکەن و درێژە بە بوون و مانەوەیان بدەن.
گوشاری رژیم بۆ سەر سەرمایەداران و بازرگان و خاوەن پیشەکانی کوردستان لە درێژەی ئەو سیاسەتە فاشیستی و سەرکوتکەرانەی رژیم دایە کە جینی هەژاریشی پێ دەچەوسێنێتەوە و لێرەدا چەند مەبەستێکی لە پشتە :
١.ساندنی پشک بۆ حکومەت ( لە جیاتی ماڵیات ) و پڕکردنەوەی شوێنە خاڵیەکانی بودجەی ساڵانە و چێبەجێ کردنی کێشە ئابووریەکانی 
٢.ساندنی پشکی کاربەدەستان لە ڕێی خەڕاج و بەرتیل وەرگرتن
٣.لە ناوبردنی ناوچە سەقامگیر و تازە پێگرتووە ئابووریەکان لە کوردستان دا
4. لە ناو بردنی پێکهاتەی چینی مام ناوەندی 
٥. وێرانکردنی ئابوری کوردستان
ئیدارەی ئیتلاعات راستەوخۆ بە زۆربەی دەوڵەمەندەکانی راگەیاندووە کە دەبێ بڕی یارانەی مانگانەی خەڵک لە شارەکانی کوردستان دابین بکەن. بەو پێیە دەیانەوێ پتر لە سێ هەزار و شەشسەد میلیارد تمەن لە هەر مانگێکدا بگەڕێننەوە بۆ گیرفانی خۆیان و کێشەی یارانەی خەڵک بە شێوەیە قەرەبوو بکاتەوە. 
هەر وەها بە ئاشکرا بە سەرمایەدارانیان راگەیاندوە کە پتر لە چەندها میلیاردیان داوا کردووە کە دەبێ ڕاستەوەخۆ بیخەنە حسیسابەکانی ڕژیمەوە.
لە سەر بابەتی بورسیش، دیمان کە هەم خامنەیی و هەم ڕۆحانی بە ئاشکرا رێکلامیان بۆ بورس دەکرد بۆ ئەوەی خەڵک ئەو بڕە پووڵەش کە پێیان بوو بیخەنە بورسی حکومەتی و بۆ بازار گەرمی بورس، بە فێل بۆ ماوەیەک سود و بەهرەیان دا بە هەندێک کەس... بورسیان داماڵی و بە پێی وتەی وەزیری دارایی رژیم توانیان ٣٢٠  هەزار میلیارد تمەن سوود لە بورس بە دەست بهێنن. ئەوە قازانجەی ئەوان باسی لێدەکەن و بە قەرەبووی بوودجە ناوی لێ دەبەن تەنیا بە تاڵانبردنی سەرمایەی چینی مامناوەندی بوو و دوای ئەوە بوو کە هەزاران کەس وەک دۆڕاوی ئابووری سامان و سەرمایەیان لە دەست چوو.
بابەتی قازانجی کۆمپانیا هەرەمیەکان و ماڵپەڕەکانی یانسیب لە ناو خۆ و دەرەوەی ئێران و بابەتی سوودی دۆلار و بۆ نمووونە we capital و بەرز و نزم کردنەوەی نرخی دۆلار و زێڕ و ئیختلاس و مایەپووچ بوونی دەیان بانک و .... سەرجەم ئەم فرت و فێل و چەتەیی و بەتاڵانبردنانەی ڕوویدا، بەشێک بوو لە پڕوسەیەک بۆ لێ ساندنی ئەو بڕە سەرمایەی کە بە دەست بەشێک لە چینی مامناوەندی وڵاتەوە مابوو، چونکە چینی ژیر دەست و هەژار دەمێکە یە لاواز و بێدەسەڵات کراووە و هیچ سەرمایەیەکی پێ نەماوە . رژیم بەو بەرنامەیە ڕێژەی چینی هەژاری زۆرتر و بەربڵاوتر کرد، چوونکە سات بە سات چینی مامناوەندیش بێ سامان دەکرێت و دێتە ڕیزی چنی هەژارانەوە.
مەترسی ئێستای سەرمایەداران بۆ رژیم چیە :
١.سەرمایەدارانی کوردستان توانیان بە جێی حکومەت کار و پیشە دروست بکەن. ئەوان بە سەرمایەی خۆیان سەدان کەسیان لە شار و گوندەکان خستە ژێر باڵی خۆیان. رژیم ئەو بابەتە قەبووڵ ناکات چونکا ڕۆلی حکومەت کەم و لاواز دەکات. 
٢.دەوڵەمەندەکانی کوردستان لە شارەکانی خۆیان سەرمایەیان پێک هێنا و کاڵا و شتومەکی بیانیان هاوردە کرد. دوکان و بازاڕیان پێ گەشاندەوە و بەشێکی زۆری لاوانی کوردستان بە یارمەتی ئەوان توانیان لە ئێران و چین و ئیمارات پیشەی بازرگانی مودێرن فێر ببن.
رژیم بە توندی دژی ئەوەیە کە ناوچە کوردنیشنیەکان لە بواری ئابوری و خۆشگوزەرانی و لە ئاستێکی باشدا بێت، دیارە هاوسەنگییەک هەیە لە نێوان باری باشی ئابووری و ئاستی کەلتوور و خوێندەواریدا و رژیم ئەترسێت پەرەپێدانی کاری ئابووری سەرمایەدارەکان لە ناوچە کۆردنشینەکاندا ببێتە هۆی سەرهەڵدانی هەستی نەتەوەیی و ئاگابوونەوەی گشتی و .... دیارە کۆنترۆڵکردنی ناوچە هەژار و بێدەسەڵاتەکان بۆ رژیم زۆر ئاسانترە، بۆ نموونە لە سسیتان و بلوچستان، کرمان، خوزستان، ئیلام و لۆرستان بە هۆی بە تاڵانبردنی نەوت و گاز و سەرمایەی خەڵک، لە باری کەلتووری و کۆمەڵایەتی وسیاسیشەوە خەڵکانیان لە بارێکی خراپدا ڕاگرتووە ، ئەوە بۆ رژیم هیواو ئامانجە، چونکە خەڵکی بێ دەسەڵات لە هەر بوارێکەوە بێت سیاسی یان ئابوری یان کۆمەڵایەتی بە ئاسانی کۆنترۆڵ و سەرکوت دەکرێن. 
٣. لە نەبوونی کەسانی سەربەخۆ و سەرکوتی خەڵک و کەسایەتیەکان، رژیم دەترسێت کەسانێک لەناو سەرمایەدارەکاندا ببنە جێی سەرنجی خەڵک و لایەنگر بەدەست بهێنن، بە تایبەت ئەگەر لە بازنەی ئەوان دا نەبن. رژیم هەرگیز ڕێی بەو جۆرە حاڵەتانە نەداوە و تەنانەت دەیان کەس لە جاش و بەرپرسانی ناوخۆشی بە و هۆیەوە تێرۆر کردووە و وەک دەڵێن مۆرەی سووتاو لە کاتی خۆی لە لایەن رژیمەوە کۆتایی پێ دێت.
دوای هاتنە سەر کاری کابینەی حەسەنی ڕوحانی لە ساڵی ١٣٩٢ و دەرخستنی دزی و تاڵانچیەتی کاربەدەستانی دەوڵەتی دزان (ئەحمەدینەژاد) لە لایەن باندی دزتر (ڕۆحانی)، کەسانێکی زۆر لە سەمایەدار وبازرگانانی بەناوبانگ لە ناو بازنەی دەسەڵات و نزیک لە رژیم کەوتنە ژێر چاوەدێری و بانگهێشتی ناوەندە ئەمنیەکان و دادگایی کران.
کاتێک ئەحمەدینەژاد دەیگوت گەمارۆکان کاغەزی شڕن و ئێمە دکتۆرای دەوردانەوەی گەمارۆکانمان هەیە، باسی لەو بابەتە دەکرد کە بە یارمەتی سەمایەداران یان کەسانی ناو حکومەت خەریکی دروست کردنی کۆمپانیای ساختە لە ئێران و وڵاتانی تر بوون تا کەل و پەلی پێویستیان لە کاتی گەمارۆکاندا بۆ ناو ئیڕان بگوازنەوە و لەو نێوانەدا بە یارمەتی وڵاتانێکی وەک ئیمارات، مالیزی، قەتەر، عیراق و تورکیا توانیان بێجگە لە کڕێن و گواستنەوەی کەل و پەل، دراوییش ئاڵوگۆڕ بکەن. لەو کاتەدا ژمارەیەک سەرمایەداریان درووست کرد لە کەسانی بەردەستیان بۆ ئاڵوگۆڕی دراو و کەل و پەل و هەروەها درووست کردنی کۆمپانیای ساختە و دوور لە چاوەدێری ناوەندکانی جیهانی(FATF). بۆ ماوەیەک کەسانێک لە بازرگان و خاوەن سەرمایەکان لەو بوارەدا لە گەمەی سیاسی و ئابووری حکومەت لە نێوان کاربەدەستانی باندە جیاوازەکانی رژیمدا خەریکی پەرەدان بە کار و سامان بوون و ئێستا کە رژیم کاری پێیان نەماوە دێتەوە سەر خاڵی سفر و پێیان دەور دەکاتەوە.
بابەتی بەرچاو و دڵخۆشکەر لەو بوارە دا ئەوەیە کە سەرمایەدار و بازرگانەکان لە رژیم دەتەکێنەوە و ئەوە بۆ وەرچەرخانی کۆمەڵایەتی زۆر گرینگە و هەرکات سەرمایەدارەکان دژی حکۆمەتەکان بووبن ئەوا چینی هەژاریش ورەوی بۆ وەرچەرخان زیاتر بووە ، خاڵی مەترسیداری بابەتەکەش ئەوەیە بەو گوشارانەی رژیم، سەرمایەدارەکان بیانهەوێ سەرمایە و سامانەکانیان لە کوردستان ببنە دەر و بەو پێیەش خەلکی هەژاریش لەوە زیاتر تووش کێشە دەبن و بۆ نمونە تەنانەت کۆڵبەر و دووکانداران و زۆر پیشەی تریش کە خەڵکی کۆرستان پێی دەژین بە هۆی هاوردەکردنی کەل و پەلی سەرمایەدارەکان بووە کە ئەوش مەترسی لەناوچوونی دەبێت وخەڵک لەوە هەژارتر دەبن، چونکە رژیم بە هیچ شێوەیەک سەرمایەگوزاری لە کوردستان ناکات و دژی هەر جۆرە پێشکەوتنێکی پیشەیی و ئابووریە و پێشەسازی و ئابووری لە ناوەندی ئێراندا بۆتە هێڵیکی سوور و کەنارەکان (دوور لە ناوەند) مافی سەرمایەگوزاری و پیشەسازییان نەبووە.
بۆیە ئەگەر رژیم ئەو حاڵەتەی لە کوردستان گرتوویەتیە بەر، بەرانبەر سەرمایەداران و کاری ئابووری لە ناوەند و پێتەختیش ئەنجامی بدات شەپۆلێکی کاریگەری ئابووری و نازازیبوون درووست دەبێت، هەرچەند تا ئێستا هەموو کووت و بەند و هاڵاواردن و قەدەغە ئابووریەکانی سەر کوردستان و ناوچە دوور لە ناوەندەکانی تەنیا بە مەبەستی کۆنترۆڵ و سەرکوتی پەراوێزی ئێران و تەیار و پتەو کردنی ناوچە ناوەند نشینەکان بووە.