کولبری جدال با مرگ برای زنده ماندن

کولبر نامی است به کارگران مرزی اØ·لاق شده است که بر دوش خود بار حمل می‌کنند و آن را از Ø·ریق راه‌‌‌های صعب‌العبور و پرمخاØ·ره عبور می‌دهند. چنین کاری از Ø·رف دولت غیرقانونی محسوب شده است که همین امر باعث می‌شود تا مخاØ·رات کار بیش‌ازپیش افزایش یابدØ› و کولبران توسØ· مرزبانان به دلیل غیرقانونی محسوب شدن مورد هدف گلوله قرار بگیرند.

کار کولبری یکی از معدود شغل‌هایی است که کارگر نه اینکه دارای هیچ‌یک از مزایای حقوقی و قانونی نیست بلکه او به دلیل انجام چنین کاری مجرم شناخته می‌شود. مجرمی که نیروهای هنگ مرزی شلیک مستقیم گلوله را بر آن‌ها روا می‌دارند. این در شرایØ·ی است که این دسته از انسان‌های مرزنشین از حق شغل مناسب برخوردار نیستند و در همان حال آن‌ها از حق بیمه بیکاری نیز محروم هستند. جدال آن‌ها برای زنده ماندن با مرگ است. آن‌ها حتی اگر از نیروهای هنگ مرزی جان سالم به درد ببرند مین، سرما و کولاک یا اینکه فشار بار سنگین آن‌ها را امان نمیدهد.

کاری Ø·اقت‌فرسا با حقوقی ناچیز

کولبری را افراد مختلفی از گروه‌‌‌های سنی متفاوت 15 تا 75 ساله انتخاب می‌کنند. کارگران کولبر در مقابل حمل بارهای بسیار سنگین بر دوش خود مقدار ناچیزی حقوق دریافت می‌کنند.

«آزاد» کارگر کولبر 32 ساله به این سؤال مبنی بر اینکه چگونه و در ازای چه مبلغی بار را حمل می‌کنید جواب می‌دهد: «بار که به‌‌‌سختی گیر می‌آید و زمانی هم که به ما بار را تحویل می‌دهند باید وزن زیادی را حمل کنیم. اگر کمتر از 100 کیلو حمل کنیم پول چندانی گیر ما نمیاد پس ما ناچاریم که بیش از این حمل کنیم چون ما باید تا رسیدن به این‌ور مرز و برگشتن هم هزینه‌‌‌هایی برای کرایه ماشین پرداخت کنیم. اگر حساب کنم چیزی حدود 70 تا 80 هزار تومان برای من باقی می‌ماند. تازه باید با این بار سنگین  از کوه و کمر در سرما و گرما بگذریم و بعضی وقت‌ها گشنگی و فشار زیاد بار جان را به لبمان می‌آورد.»

او در رابØ·ه با اینکه این پول مایحتاج زندگی او را فراهم می‌کند میگوید: «پول ناچیزی که دریافت می‌کنیم به‌‌‌جایی نمیرسه. اجاره خونه و ماهانه گاز و آب و برق و هزینه‌‌‌های بچه و خوراک خیلی بیشتر از پولیه که ما می‌گیریم. به خاØ·ر همین سعی می‌کنیم که بار زیادتر حمل کنیم و برای گیر اومدن بیشتر بار بجنگیم.»

کولبری شغل یا اجبار؟

مسئولین جمهوری اسلامی ضمن غیرقانونی بودن کار کولبری، کولبران را نیز قاچاقچی می‌نامد. این در حالی است که در مناØ·ق مرزی شمال غرب کشور به دلیل نامØ·لوب بودن شرایØ· اقتصادی و عدم وجود مراکز تولیدی و صنعتی و ایجاد اشتغال‌زایی و سرمایه گزاری، بسیاری از مردم مناØ·ق پیرانشهر، سردشت، بانه، مریوان و غیره به‌‌‌ناچار کار کولبری را انتخاب کرده اند.

در مورد انتخاب شغل کولبری کریم 35 ساله اهل پیرانشهر این‌گونه پاسخ می‌دهد: «من این شغل رو انتخاب نکردم. ناچار بودم برای اینکه کار دیگری در این شهر وجود نداره و برای زنده موندن و چرخوندن زندگی باید کاری بکنم که به‌‌‌جز این چاره‌‌‌ای دیگری هم ندارم. هرچند این کار خیلی سخته و خیلی هم خØ·رناکه ما نه از سرما درامان هستیم و نه از نیروهای هنگ مرزی که به ما شلیک می‌کنند و ما را می‌کشند. اگر هم آن‌ها به ما شلیک نکنن بازهم خØ·راتی مثل برف و کولاک یا مین و پرتگاه وجود داره و همیشه یک خØ·ری در کمینمان هست»

این کارگر کولبر در ادامه می‌گوید: « ما بارهای سنگینی از وسایل الکتریکی، پوشاک، سیگار و غیره حمل می‌کنیم. برای اینکه پول بیشتری گیرمون بیاد ناچاریم بارهایی با وزن بیشتری حمل کنیم و همین باعث فشار زیاد جسمانی میشه.»

او می‌گوید: «منم به‌‌‌عنوان یک شهروند آرزوی یک شغل بهتر و امن‌تری رو دارم اما این برای من وجود نداره برای نمونه در پروژه سد سیلوه که نزدیک پیرانشهر هست ما درخواست استخدام کردیم اما متأسفانه بیشتر غیربومی‌ها رو استخدام کردن و این شامل حال ما نشد.»

بهروز جاوید تهرانی فعال حقوق بشر ساکن استرالیا در مورد کار کولبری چنین می‌گوید: «بیکاری در استان‌های مرزی عامل روی‌آوری مرزنشینان به انجام چنین کار خØ·رناکی است. ماده 23 منشور حقوق بشر که بر حق افراد بر داشتن شغل تأکید می‌کند را نقض می‌کند.»

شلیک مستقیم به کولبران

یکی از مخاØ·رات عمده کولبری شلیک مستقیم نیروهای هنگ مرزی به‌‌‌سوی کولبران است. به شیوه‌‌‌ای که هرماه چند گزارش از کشته شدن کولبران در مناØ·ق مرزی توسØ· سازمان‌های حقوق بشری منتشر می‌شود. بهروز جاوید تهرانی در ادامه صحبت‌هایش به نقض فاحش حقوق بشر در رابØ·ه با شلیک به سوی کولبران می‌گوید: «قتل کوله بران یا کاسب‌کاران مرزی به ضرب گلوله نیروهای مسلح یک قتل فرا قضائی محسوب می‌شود و نقض فاحش حقوق بشر است. این عمل که به‌‌‌راحتی می‌توان جنایت قلمدادش کرد حق حیات و حق دسترسی به دادرسی عادلانه را آشکارا نقض می‌کند. ولی پیش از آنکه سعی کنیم چنین جنایات فجیعی را با مواد قانونی وزن کنیم بهتر است آن‌ها را در ترازوی انسانی قرار دهیم و بپرسیم چرا حکومتی که وظیفه ایجاد شغل و رفاه برای همه مردم کشور را دارد ضعف‌ها و کم‌کاری‌های خود را با گلوله سرپوش می‌گذارد؟»

کشته شدن یا نقص عضو شدن در میدان‌های مین

مسیرهایی که کولبران از آن عبور می‌کنند عمدتا٠‹ از میدان‌های مین میگزرند که پاک‌سازی نشده‌‌‌اند یا اینکه به‌‌‌صورت ناقص پاک‌سازی ‌شده‌‌‌اند. هرساله میدان‌های مین قربانیان زیادی را به خود می‌گیرد و یکی از عمده‌‌‌ترین دلایل آن نبود علائم یا تابلوهایی مبنی بر میدان مین بودن است.

عیسی بازیار متخصص پاک‌سازی مین می‌گوید: «در مناØ·ق ز٠Šاد٠Š از مس٠Šر رفت‌وآمد کولبران در شهرهای بانه، سردشت، پ٠Šرانشهر و مر٠Šوان و منØ·قه ثلاث باباجانی که ب٠Šشتر٠Šن جمع٠Šت کولبران را دارد مین‌های ز٠Šاد و م٠Šاد٠Šن م٠Šن وجود دارد که متأسفانه نه علائم بازدارنده دارند و نه سیم‌خاردار که مناØ·ق آلوده را تفک٠Šک کند.»

آقای بازیار در ادامه می‌گوید: «تعداد بس٠Šار ز٠Šاد٠Š از کولبران به هم٠Šن دل٠Šل قربانی م٠Šن شده‌‌‌اند که تحت پوشش نهادهای حما٠Šتی ن٠Šز به دل٠Šل خروج از مرز قرار نمی‌گیرند، در خصوص پاک‌سازی ا٠Šن مناØ·ق هم کار غیراصولی صورت گرفته و به‌‌‌درستی پاک‌سازی نشده است و همین عدم رعا٠Šت استانداردهای جهانی پاک‌سازی در عمل٠Šات پاک‌سازی باعث ب٠Šشتر شدن قربانی می‌شود چون مردم مدنی که شامل کولبران هم می‌شود با اعتماد به حرف دولت که منØ·قه را پاک اعلام می‌کند با خ٠Šال راحت به ا٠Šن مناØ·ق رفته و متأسفانه قربانی م٠Šن می‌شوند.»

کولبران قربانی مین و عدم وجود حمایت دولتی

کارگران کولبری که به دلیل عدم وجود شغل ناچار دست به کار کولبری زده و توسØ· مین قربانی یا نقص عضو شده‌‌‌اند شامل هیچ‌گونه حمایت دولتی نمی‌شوند. آقای بازیار در این رابØ·ه چنین توضیح می‌دهد:«حجم ز٠Šادی از پرونده کولبران که قربانی انفجار م٠Šن شده‌‌‌اند در کم٠Šس٠Šون ماده دو استانداری که مسئول رس٠Šدگی به قربان٠Šان م٠Šن است با خØ· قرمزی روی پرونده به با٠Šگانی سپرده می‌شوند و روی ا٠Šن پرونده‌‌‌ها نوشته می‌شود «کولبر.» ب٠Šشتر از 900 پرونده در استان آذربایجان غربی و 300 پرونده در استان کردستان و 130 پرونده در استان کرمانشاه و 17 پرونده در استان ا٠Šلام به دل٠Šل کولبری و خروج از مرز قربان٠Šان م٠Šن و حتی در دو مورد چوپانی و چرای گوسفندان در نقØ·ه ممنوعه مرزی پرونده‌‌‌ها بایگانی‌شده و فرد قربانی م٠Šن از ه٠Šچ حما٠Šت دولتی برخوردار نشده است.»

تغییرات آب و هوایی و بالا رفتن آمار تلفات کولبران

کولبران حتی از چنگ Ø·بیعت نیز در امان نیستند و شرایØ· آب و هوایی بر روی جان و زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. وزیدن باد به دلیل حجم زیاد و سنگینی بار موجب پرت شدن آن‌ها از پرتگاه‌‌‌ها می‌شود که صدمات جدی جسمی به شخص وارد می‌کند یا این‌که باعث جان از دست دادن فرد می‌شود. باران باعث می‌شود که راه رفتن در مسیرهای گلی را سخت‌تر کند و برف نیز موجب گرفتن جان آن‌ها می‌شود.

روز شنبه 9 بهمن‌ماه سال 1395 به دلیل برف و کولاک در مناØ·ق آذربایجان غربی، شهرهای پیرانشهر و سردشت شاهد قربانی شدن کولبران در مناØ·ق مرزی بودند. در نواحی مرزی سردشت تعداد 16 نفر کولبر به دام بهمن افتادند و درنتیجه 4 تن از ایشان جان خود را از دست دادند و 12 نفر جان سالم به در برده و تحت مداوا قرار گرفتند. پس از گذشت سه روز در شهر پیرانشهر سه کولبر دیگر در ارتفاعات نواحی مرزی گیر افتاده و درنتیجه یک نفر ازآنها که جوانی 19 ساله بود جان خود را از دست داد و دو نفر دیگر نجات پیداکرده و تحت مداوا قرار گرفتند.